Abraham Moles - Belirsizin Bilimleri

1 3 4 Belirsizin Bilimleri
lar ve keşfettikleri çeşitli itemleri içine koymak üzere gittikçe
büyüyen düzenlemeler yapanlar, derleyip toparlayanlar onlardır.
Ancak, diğer disiplinlerde de mekanizma aynıdır (örneğin, bir
çakıl taşının yuvarlaklığı nedir? Bir rüzgârın gücü nedir? vb)
Bu toptan veya kısmi bir düzen içindeki sıralama, zihinsel
dolapta kutuların belli bir düzenlenme biçimine yol açar;
bunlar artık dağınık kutular değildirler; yakın düzenin üstüne
konan bir uzak düzen vardır; bir çakıl taşının büyüklüğü,
yuvarlaklığına kıyasla daha uygun bir bölümleme kıstası
mıdır? Ve çakıl taşları, bir kutu içinde ve kutular da bir dolap
içinde nasıl tasnif edilebilir? Eğer bu işi başarabilirse (ki bu
mantıksal olarak kesin değilse de, çoğu kez görülüyor), araştırmacı
önemli bir bilimsel adım atmış, sorunun bilincine varmış
olacak; bundan sonra bu bilinci yayın yoluyla dışa vuracak, bir
ölçek sunacaktır. Bazen, dikkate alman kıstas, ölçümü bir başka
bilim tarafından sağlanan kolay sayısal bir yerde ifade edilebilir;
örneğin kafatasının yüz açıları veya bir insanın boyu başka
bilimlerden ödünç alınmıştır. Bir sosyal bilim, doğa bilimlerinin
katkılarını -m em nuniyetle- kullanacaktır ("açılar,...ölçülür"),
ama (ilkesel olarak) bu ölçümün görünen kesinliğinden
çok da fazla etkilenmeden.
Belirsizin bilimlerini ilgilendiren şey, rakamın serabı değil,
incelediği olgunun içsel doğasına uygunluğunun önemidir.
"Düşünmek, zihnin, sürekli olarak kendi kendisiyle mücadele
ettiği, durmaksızın yenilenen bir çabadır" (Morin). Buna iki
örnek verelim:
• Bir kalabalığın büyüklüğünü ölçmek kolay görünmektedir;
bu, kalabalıktaki kişi sayısıdır. Bununla birlikte, bu, kesinliği
aldatıcı bir kavramdır; çünkü her şeyden önce, kalabalık
üyelerini saymak, numaralandırmak, -bir fotoğraf üstünde
bile- nadiren olanaklıdır; diğer yandan, bulunacak sayı, politik
şefin, sosyal ajitatörün, polis komiserinin veya kalabalıktan
birinin davranışlarında etkili olan "sübjektif" izlenim açısından
herhangi bir anlam ifade etmemektedir. Belki de bu
kalabalığın yoğunluğu veya yeteneği daha önemlidir, ya da
kapladığı alan; veya bu etmenlerin karmaşık etkisi... Sosyal