Abraham Moles - Belirsizin Bilimleri

2 8 6 Belirsizin Bilimleri
kü durumunda, araştırmacının durması gereken bir sınır gibi
görünmektedir; zira onun ölçeğindeki olgular arasındaki bir
"oyun"la, ya da her türlü akla aykırı olarak, araştırmacının
bazen, -Joseph Bertrand'm ünlü bir saptamasıyla ifade edersek-
"kendisine kötülük etmek istediği" izlenimine kapıldığı
doğaya karşı mücadelesindeki yenilmez rakibiyle (oyun) karşılaşmıştır.
Birkaç yıldan beri, sosyal bilimlerin değişen statüsü, diğer
dallarda bulunmuş araçların ve ilkelerin gittikçe daha çok kullanılmasına
doğru gitmektedir; fizik, kimya, sistemler teorisi,
dengeler bilimi (termodinamik) gibi dalların etkisiyle; sosyal
bilimler, zorunlu olarak, model aldıkları ve araçlarını kullandıkları
bu bilimlerin kaygılarını aynı anda benimseme eğilimi
göstermektedir. Özellikle gözlemcinin, dünyanın nihai bir
düzenliliğini bilme konusundaki yetersizliğini ifade eden -ve
keşfedildiği alanda (mikrofizik) sınırlanıp kalmış gibi görün
en- belirsizlik kavramı, bir başka ölçekte yer alan bilimlerde
gittikçe daha sık ortaya çıkmaktadır.
Her şeyden önce, insan bilimlerinde araştırmacı, bir hakikati
tanımak için sahip olduğu olanakların sınırlandırılmasına
duyarlıdır. Nasıl ki, dünyanın çeşitli yerlerine, farklı sapmaları
ölçmek için dört büyük atom saati göndermek devasa bir girişim
ise, aynı şekilde, insanların bazı tepkiselliklerinin bilgisi,
-b u tepkisellikler onların beyinlerinin durumu tarafından
belirlenmiş bile olsa-, günlük gözlem düzeyinde tümüyle ve
sadece, ulaşılmaz bir niteliktedir ve bu olanaksızlıkları, deneysel
alanlarında bilinmeyen konular olarak dikkate almak, sosyal
bilimlerin görevidir. Yine aynı şekilde, bir zamanlar fizikçiler
tarafından bir analoji gibi sunulmuş olan gözlemci-gözlenen
etkileşimi, bir sosyal olayı kaydederek aydınlatmaya çalışan
bir gazeteci veya fotoğrafçı tarafından basit bir aksiyom olarak
hesaba katılmalıdır. Gözlenenin tepkisinin bizim düşündüğümüzden
daha büyük olduğunun unutulması, bir hata kaynağıdır;
gözlemci ile gözlenen arası ilişkilerin genel ilkeleri, bizim
hoşumuza gitsin veya gitmesin, belirsizin, olasının veya istatistiksel
olarak düzenlinin epistemolojisine uymaktadır.