Abraham Moles - Belirsizin Bilimleri

9 6 Belirsizin Bilimleri
uymadıklarını denetlemekle yükümlü bilişsel casusların ortaya
çıktığı görülecektir. Ne ki, temel bilimsel deneylerin gittikçe
daha görünür ve dolayısıyla en azından ana çizgilerinde gittikçe
daha iyi denetlenebilir olan devasa bir teknik dayanak üstüne
oturduğu kuşku götürmez. Büyük bilimsel donatımların
kullanımına getirilen frenler, tanım ı gereği, varolanın subversif
bir etmeni olan bilimsel araştırmaların yaratıcı yönüne getirilmiş
frenlerdir.
21. Yasak Deneyden Gizli Gözleme
Bu koşullarda, bilim sitesinin gelecekteki gelişiminde benimseyeceği
tarz ne olacaktır? Yukarıda bazen ince, dolambaçlı
olan ve hatta Bizans oyunu gibi görünen yollardan, genellikle
deneyin kendisinin sorgulandığını gördük; deney, görünür ve
kalabalık, belirli yerlerde konumlanmış, bürokratikleştirilmiş
ve sınırlandırılmış, ön izne tabi kılınmış olarak, kendi özgörünürlüğünün,
kendi öz eylem karakterinin, dolayısıyla dünyanın
küçük de olsa bozulmasının engeline takılmaktadır ve bu
durum insan bilimlerinde açıkça görülmektedir.
Gözlem, dünyaya, onun üstünde etkide bulunmaksızın,
sadece bir tanıklık ifadesi olan bir bakış olduğu ölçüde, zayıf
bir etkileşimdir. Nasıl ki, sosyolog-fotoğrafçı, iyi bir doküman
yapmaya gerekli aygıtlarıyla göze çarpıyorsa, bir yerden geçen
kişinin orada olan bir sahneye gözünü dikmeden bakıp geçmesi
veya bir casusun belli etmeden incelikle bir şeye bakması, az
hissedilecektir. Görünüşte, bu tür kişiler (göstermeden/görünmeden
bakanlar), sıradan insanlardır, bana benzemektedirler,
kalabalık içinde sadece birileridirler ve onlardan kuşkulanmamı
gerektiren özel bir neden yoktur.
Çağdaş bilimin, "dünyaya dokunmaksızm dünyanın teorisi
yapılabilir mi?" şeklindeki sorumuza ilkesel yanıtı şöyle olabilir:
Güçlü etkileşimin (deney) yerine, zayıf etkileşimi (gözlem)
ikame etmek ve bu etkileşimin durum içinde zayıf kalmasına
çalışmak. -İnsan bilimlerinin "görmek için deneyim"i olarak
sosyolojik sanatı (Forest) bir yana bırakırsak-, bir yığm katık­