Abraham Moles - Belirsizin Bilimleri

Zayıf Rasyonellik ve Asgari Bilimsellik 31
çabaları, Laplace'm formülünün son derece dikkate değer teknik
bir örneğidir.
Bu formülün olağanüstü açıklığı onun başarısını sağlamış
ve bilimin bütününde, insan zihninin daima eksik, ama daima
daha iyiye doğru evriminin nasıl olması gerektiği hakkında
epistemolojik bir temsili gibi görülmesine yol açmıştır. Atom
parçacıklarının (partikül) hızları konusundaki bilgimizin kesin
olmayışını, her bir parçacığın konumu hakkındaki bilgimize
bağlayan ve Heisenberg ilkesinde devreye giren Planck değişmezinin
küçüklüğü, Laplace'm determinist bilgi modelinin kapsamını
sınırlandırmaktadır.
Ancak, salt bilimsel pragmatist açıdan, bu modeli mantıksal
olarak gerçekleştirmenin imkânsızlığını göstermek mümkündür.
Gerçekten de mantık, Laplace'm söz ettiği sınırsız
zekânın gerçekleştirilebilmesi için evrenin atom larından her
birinin hızını ve konumunu temsil edebilmek için birtakım
öğeler -m odern terimlerle ifad e edersek, bilgisayarda bellekler
bulunmasını gerektirmektedir. Bu öğelerin maddi boyutu
ne olursa olsun, bir atomun boyutundan daha küçük olması
düşünülemez ve sonuç olarak evrenin temsili, en azından, bir
atomlar bütününe sahip olmayı zorunlu kılmaktadır; bu ise
toplam hacmi, analojik bir modelini sunmaya çalıştığı evrenin
toplam hacmine eşit olan bir bilgisayar demektir; bir başka
deyişle Laplace'm sınırsız zekâsı, ancak, evrenin kendisiyle birlikte
varolan bir varlık ya da bu evrenin ikizi olarak tasarlanabilir.
Daha basitçesi, bizzat mantıksal düşünce, bizim, en azından
evrenle eşdeğerli olmaksızın, evrenin tüm atomlarının hızlarını
ve konumlarını kopyalayabilecek kapasitede bir zekâyı
tasavvur etmemizi engellemektedir.
Bu modelin, gerçek (reel) bir örneği olarak meteorolojik bilgisayar
sistemi sayılabilir; kuşkusuz tüm atomların veya tüm
moleküllerin hızları ve konumları yerine atmosferik evrende
yayılmış gözlem hücrelerinin hız ve konumlarını izleyen bu
sistem, kendi hataları ve yaklaşık sonuçları nedeniyle oldukça
somut bir sınırlılık göstermektedir; burada, bilimsel düşüncenin
daima şematik olduğu, ancak ve ancak bütünü temsil etmek
üzere seçilen parçalara, yani örneklemlere dayandığı ve bilimin