Abraham Moles - Belirsizin Bilimleri

3 0 4 Belirsizin Bilimleri
den biri "hikâyeyi iyi anlatmak"tır. -N orm atif- bir metin, ya
anın etkisiyle bir hamlede ya da kritik seanslar boyunca kişinin
kendisi ve diğerleri tarafından yapılmış küçük düzeltmelerle
yavaş yavaş inşa edilir. Burada, çok-gerçekçi (hyper-realiste)
veya ekspresyonist ressamların, ayrıntının uygunluğu peşinde
koşan çabalarından çok farklı olmayan bir çaba vardır.
Araştırmacı, bu noktada modelini, eylemler/edimler teorisi
denen bir teori içinde şekillendirmeye çalışır ve bunun için, bir
mikro-senaryo gerçekleştirir; tiyatro veya sinemadan alınmış
olan mikro-senaryo terimi, bir yandan iç bağlantılı dizi (sequence)
kavramını (zorunlu olarak neden sonra ne geleceği fikri)
vurgulamakta ve diğer yandan, gerçek kadar veya gerçekten
daha çok gerçek olmak isteyen bir kurgu biçimine sokulmuş
bir gerçekliği, bir kopya aracılığıyla yeniden inşa etmeyi hedefleyen
öngörüş talebinin altını çizmektedir.
Burada, tiyatro sanatının trajedi, komedi ve dram arasında
yaptığı ayrımı hatırlamak yararlı olacaktır; trajedi, değerlerin
verildiği bir başlangıç durumundan kaynaklanan bir veya birden
çok kişili bir iç bağıntılı eylemler dizisidir; başlangıç durumunda,
hemen hemen bütünüyle mekanik (Cocteau'nun La
Machine Infernale'i) bir tür iç zorunluluk çarkı geliştirmekte ve
bunun sonuçları, başlangıç durumunun zorunlu sonuçları gibi
görünmektedir. Kişi veya kişiler, bu mekanizmaya yakalanmış
görünmekte ve kendi öz eylemleri ile ancak bu mekanizmayı
ifade etmekte, örneklemekte, ancak ondan kaçamamaktadırlar.
"Ondan kurtulunamaz" (Anouilh, Aristoteles'e göre). Komedi,
mekanizması ve cereyan ediş tarzında, özü itibariyle trajediden
farklı değildir; komedi de birtakım değerler ve zorunluluklar
üstüne dayanan bir zincirlenmedir. Onu ayırdeden şey, hem
sorgulanan ikilemlerin veya çatışmaların büyüklüğüdür ve bu
sorgulamaya, yazar ve seyircinin "tüm bunlar, ihmal edilebilir",
ciddi değil tarzı, net olmayan izlenimleri eşlik etmektedir
ve hem de gülünç olanı veya gag'ı işlenen değerlerin küçüklüğünün,
oluşturmasıdır.
Bunun tersine, dram, inişli çıkışlı bir olum sallıklar sistemidir,
yani kişisel bir durumun cereyan edişine dünyanın değişken
nitelikli karışm aları söz konusudur. Yazar tarafından