Abraham Moles - Belirsizin Bilimleri

1 8 0 Belirsizin Bilimleri
b) "Anatomik" koşul; seçilen gözlemler ölçeğinde sistemi
oluşturan kara kutular veya öğeler bütününü ve her biri arasında
mevcut ilişki kanallarım betimleyebilmek ve bu kanallardan
her birinde dolaşan değerlerin ölçüm ölçeğini işlemsel olarak
tanımlayabilmek.
c) Fizyolojik koşul; sınırların koşullarını oluşturan eylem ve
mesajlar bütününe bağlı olarak, bundan, eğer modelin yapısı
belirlenebilmişse, kara kutuların her birinin tüm input ve output
değişkenlerinin durumunu çıkarsayabilmek.
d) Dinamik koşul; bir sistemin sınırlarında girdi ve çıktı
değişkenlerinin bir t anındaki mevcut durumuna bağlı olarak,
gelecekte belirli bir "t" + "dt" anında çıktı değişkenlerinin
durumunun ne olacağını belirleyebilmek.
e) İstikrar alanının koşulu; girdi değişkenlerinin bütününden
hareketle, modelin istikrarlılığını (stabilite) şekillendiren
uç değerleri, yani geleceğin hiçbir anında sonsuz bir hale gelmeyen
çıktı değerlerini belirleyebilmek. Burada, hızla betimlenemez
hale gelen istikrarsız sistemler, girdi değişkenlerinin her
birinin tanımlanabilir bir yelpazesi içinde istikrarlılık gösteren
meta-istikrarlı sistemler ve sonlu çıktı değişkenlerine yol açarak
birtakım değişkenlerin tüm varyasyonlarına direnen ultraistikrarlı
sistemler, birbirinden ayırdedilecektir.
Bundan sonraki sayfalarda çeşitli alanlardan olguların
sibernetik veya sistemik ayrıntılı birkaç örneği verilecektir;
örneğin fizyolojik alanda (psikotropları kullanmaya meyili
olan bir toplumda alkol tüketimi), sosyal psikoloji alanında
(birtakım kaynaklara sahip bir ortamda kentsel animasyon
süreci), ekonomik politika alanında (belirli bir ürünün stoklarının
tükenmesinin gelişme süreci söz gelimi yapay olarak
yaratılmış "şeker krizi"), marketing alanında (piyasada fiyatların
yükselmesi sırasında ABD'de kahve boykotu süreci). Bu
modellerden her biri, gerçek örneklere tekabül etmektedir; her
model -aslında Descartes'in "Metod Üzerine Konuşm acındaki
kurallardan birini ele alan emprik bir terminolojiye göre yapı
atomları veya geleneksel olarak kara kutular terimleriyle ifade
edilen- birtakım fonksiyonlardan oluşan bir mekanizma sağlayarak,
orijinal olguya bir bakış getirmekte, model ile gerçeklik