Abraham Moles - Belirsizin Bilimleri

Belirsizin Bilimlerinin Metodolojik Yanları 2 2 7
i'.ıı haliyle olmaya devam eder. Çok daha sonra, kitlenin zevkin
ine veya politik kamuoyu yoklamalarına ilişkin sonuçların
\,ı yi ulanması, bizzat varoluşuyla gözlenen şeyleri etkiler ve
hıı sonuçlar, tanındıkları için, olgunun bir parçası olan olgul,n
veya edimler haline gelirler. Faktör analizi, bilim adamının,
lı,mgi nedenle olursa olsun, deney yapmasının yasak olduğu -ve
l'.ı >ıdüğümüz üzere çok ve giderek artan sayıdaki- tüm duruml,ı
ı .ı gayet başarılı bir şekilde uygulanmaktadır.
Burada, araştırmacının, birini "neden" diğerini "sonuç"
ııl,ırak, veya daha bilimsel bir deyişle etkileyen değişken ve
ı-İkilenen değişken olarak nitelediği iki neden dışında, olgula-
11ıı çeşitliliğinin tasavvur edilebilecek tüm nedenlerini eledi-
);ı laboratuvar durumunu terk eden ve dünyanın bilinmesine
ilişkin yeni bir bakış açısı görülmektedir. Faktör analizinde, 19.
yıi/yılda Stuart Mill'in ifade ettiği ünlü birlikte değişme kavramı
ııı dikkate almanın yeni bir tarzı bulunmaktadır.
Bu, faktör analizinin sadece belirsizin bilimlerine uygulanmasından
kaynaklanmamaktadır; her şeyden önce, başta da
ıs.ıret ettiğimiz gibi "kesin" bilimler, kesinliklerinde, sadece dış
dünyanın istikrarlılığına bağlı olan çok zayıf belirsizlik incelemeli
‘l inin bir kategorisidirler. Ancak, özellikle, kesin bilimlerin,
oldukları gibi kodlanmış bir alanlarının varolduğu ve onların
hıı alanda, büyük ölçüde belirsiz "doğanın" bilim i oldukları ve
ı loğa bilim i adamlarının; dünyanın en basit yanlarına sığınarak
onun karmaşıklığını ele almaktan zihinsel tembellikleri içinde,
isteyerek kaçındıkları düşünülebilir.
Jeoloji ve coğrafyada, hatta astronomide (Hubbles diyagramı)
örneğin faktör analizinin uygulanmasını ve daha basit-