Abraham Moles - Belirsizin Bilimleri

2 5 4 Belirsizin Bilimleri
Örnek: "Romantizm"in 7 basamaklı bir ölçeğini oluşturmak
üzere, 15 dolayında item (sırtları numaralanmış kartpostallar) alınır
ve bunlar tanımı yapılmaksızın denekler tarafından, "artan
romantiklik derecelerine göre" bir masa üstünde sıralandırılır.
Kartlar numaralandırıldıktan sonra, 15 kadar denek tarafından
15 kartın ardışık dağılımlarının (distributions) sıra korelasyon
derecesi [(1-6X (nr n)2/n(n-l)] incelenir ve ardından, 15 kartpostal
arasından, 1'den 15'e uzanan ölçekte dağılımlarında en yüksek
dağılımı gösteren 2 tanesi atılır. Böylece 13 kartpostallık bir
örneklem elde edilir; sıra korelasyonunun tüm denekler için daha
sonra aynı veya ayrı denekler tarafından yapılacak bir ölçekleme
sırasında daha da iyileşmiş olduğu haklı olarak umut edilebilir.
Sonra aynı işleme, yine aynı kurallarla devam edilip iki kart daha
elenir ve 11 kartpostallık bir örneklem meydana getirilir. Nihayet,
bu işlem iki kez daha yinelenerek 7 basamaklı bir ölçeğe ulaşılır
ve daha çok sayıda denek üzerinde bir kontrol deneyi yapılır.
Eğer, buradan elde edilecek sıralama, büyük ölçüde anlam ikircikliği
taşımıyorsa, "romantizmin karşılaştırmalı bir ölçeği"nin
oluşturulmuş olduğu kabul edilir. Aksi halde, çalışma, bir başka
örneklemle ele alınır. Sonuç olarak Binet'den esinlenmiş bir cümleye
göre, "romantizm, ölçeğin ölçtüğü şeydir".
4. Sınıflandırma ve Listing: “Düzen” Kavramının
Bir Bütüne Yansıtılması
a) Sınıflar Oluşturmak
Çeşitli öğelerin birliği gibi görünen herhangi bir olgunun ilk
dikkate almışı, bu öğelerin envanterini çıkarmaya ve bundan
da yaygın adıyla "listing"ler yapmaya dayanır. Bu aşamada
araştırmacının sorunu, bu listelerin, belirli bir öğenin bulunabilmesi
bakımından kolay ulaşılabilir, olması ve kavramsallaştırmamn
daha sonraki bir aşamasına (Örnekler: Lengüistik,
botanik, sosyal tipler, kurumlar vb) malzeme sağlaması için
nasıl bir yol izleyeceğidir?
Sınıflandırma kavramı, esas olarak, bir öğeyi onun "sınıfı"
(yani tanımı) ile değiştirmeyi içeren mantıksal kavrama daya-