Abraham Moles - Belirsizin Bilimleri

1 1 0 Belirsizin Bilimleri
değişen iki değişkenin ilişkilerini belirlemek istediğinde akima
gelen en basit nedensel ilişkidir. Katı bir bilim olan mekanikten
alınmış bu örnekte, önce, gerilim ve güç gibi iki değişkeni
apaçık bir şekilde kavrama yönünde tasarlayıcı ve kavramsal
bir çabanın, ardından ilişkisel varsayımın (doğrusallık varsayımı)
ve en nihayet bazen de ve bu kez Iaboratuvarda, çeşitli
aygıtlarla (yaylar, ağırlıklar vb) birinin veya diğerinin (gerilim
ve gücün) doğrusal regresyon çerçevesinde artışlarını doğrulamayı
sağlayan bir düzeneğin birbirini izlediği görülmektedir.
Tümüyle aynı şekilde, sosyal psikolog, örneğin çevresinde
gözlediği insanlarla (veya insan objeleriyle) sık ve özel ilişkisinde,
imgelemi zengin heuristik bir çabayla iki değişken, üstelik
başlangıçta yaptığı ifadelerde birbirleriyle zorunlu ilişkisi olmayan
iki değişken ayırdeder.
Bunlardan birini "früstrasyon", diğerini "saldırganlık" olarak
adlandıracak ve onları betimsel yazınsal, dolayısıyla keyfi
yollardan tanımlamaya çalışacaktır; burada doğrulaması olmayan
(araştırmacı da zaten bunu aramıyor) "şiirsel" nitelikte bir
çaba söz konusudur; araştırmacı olabildiğince özenli betimlemelerle,
seslendiği, gerçek veya hayali bir okuyucuyu ikna etmeye
çalışmaktadır. Burada tek ölçüt, daha sonra kazanılacak başarıdır.
Araştırmacı, çabasının önemli bir bölümünü, her an, tuhaflığın
(invraisemblance), hatta, hatanın tehdit ettiği entelektüel bir
serüven içinde, her bir kavramı kavrayıp anlamaya ayıracaktır.
İki kavram, onun zihninde ve yazısı veya sözleri aracılığıyla
da diğerlerinin zihninde açık seçik ve birbirinden farklı göründüğü
zaman, kurallara göre üretilmiş bu iki kavram arasında bir
"ilişki" olup olmadığını soracaktır; belki de bir yasa gibi görünen
doğrusal bir ilişki icat edecektir: "Saldırganlık, belirli bir durumda
maruz kalman früstrasyonlar toplamıyla doğru orantılıdır".
Bundan sonra, az veya çok çalışma gerektiren deneyler tasarlayacaktır.
Deneyde izleyeceği aşamalar:
- Denetlenebilir durumlar için, früstrasyonlar meydana
getirmek,
- Bir bireyde, (onun çevresine yönelttiği saldırgan davranışların
toplamı anlamında) saldırganlık düzeyini ölçmek veya
değerlendirmek,