Abraham Moles - Belirsizin Bilimleri

3 1 2 Belirsizin Bilimleri
konusunda getireceği eleştiriye açıktır. Burada telkin ettiğim iz
üzere, logaritmik bir ölçeğin kullanılması, ileri bir adım da olsa,
kendiliğinde kuşku götürür. Bilişsel pahaya veya riziko pahasına
ilişkin ölçekler de, her ne kadar bu tür deneylerde, 0-4
arası bir ölçek üstünde itemlerin çoğu konusundaki yargılarda
bir benzerlik/tutarlılık görülse de, hemen hemen keyfidirler.
Ancak özellikle, sütunlardaki keyfi basamakları/derecelendirmeleri
toplamaya çalışmak, rizikoludur.
Aslında, mikro-psikoloji teorisyeni, bilişsel paha, enerji ve
para gibi kavramlar arasında (geçen yüzyılda ekonomistlerin
yapmaktan hoşlandıkları gibi) a,b,c,d,e eşdeğerlilik katsayıları
oluşturma peşinde koşmak yerine, 5 bileşenli vektöriyel bir
mekânda kendini ifade etmeyi tercih edecektir; ama bu, onun
belirli bir eylem birimin son sütünunda yatay çizgiyi izleyerek
birimin genelleştirilmiş pahasını kestirmesini engellemez.
Böylece, verilerin belirsizliği, bu verileri işleme kurallarının
belirsizliğine eklenmektedir ve zihni doğa bilimlerine göre
şekillenmiş birinin, bu tür veri işleme tipi konusunda büyük
bir kuşku duyacağı kesindir. Mikro-psikolog, buna, belli başlı
üç yanıt getirebilir:
• Bir eylemin çeşitli yanlarını saymak ve şu veya bu öğeyi
basitçe unutmaktansa, zihni, hatalı bile olsa, birtakım değerlendirme
yargılan üretmeye zorlayan genel bir tabloda, bunları
yerleştirerek bellekte tutmak her halükârda önemlidir.
• Eleştirmenin, daha az gevşek değerlendirme sistemlerine
dayanarak daha iyi çözümler getirmesini engelleyen hiçbir
şey yoktur; yeter ki bunlar asıl amacı gözden kaçırmasınlar:
Yani, bir eylem fizyonomisi oluşturmak ve eylemin genel pahası
ile m ali pahasının ve hatta şimdiye dek sadece ekonomistlerin
değerlendirmeye tenezzül ettiği zamansal pahasının özel yanları
arasındaki farkları vurgulamak.
• Bu tür süreçlerin mantıksal olarak getirmesi zorunlu görünen
çok büyük belirsizliğe rağmen, gariptir ki, iyi seçilmiş
ve fazla kolay olmayan bir durumun betimlenmesinde, eğer bu
betimleme yazı planında çok iyi yapılmış ve standart bir metinde
("öyküyü iyi anlatmak") ifade edilmiş ise, farklı, fakat pratik
formasyonu iyi yargıçlar, bu tür bir çözümlemenin temelin­