Facultatea de Istorie - Universitatea Alexandru Ioan Cuza
Facultatea de Istorie - Universitatea Alexandru Ioan Cuza
Facultatea de Istorie - Universitatea Alexandru Ioan Cuza
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
184<br />
Daniele Vittorio PIACENTE<br />
largitionum e al comes rerum privatarum 27 . Dunque, in caso di pagamento<br />
ex aliqua pon<strong>de</strong>rum iniquitate inlatum, la persona lesa poteva rivolgersi al<br />
governatore che aveva il potere di arrestare il palatinus e rimetterlo al<br />
giudizio <strong>de</strong>l praefectus praetorio 28 .<br />
La stessa costituzione è riportata in CI. 10.72.15 e ripresa in CI.<br />
12.60.5 29 , limitatamente alla parte centrale; in CI. 12.60.5 il termine palatinus<br />
viene sostituito da executor. In essa si attribuisce al mo<strong>de</strong>rator provinciae<br />
il potere di condurre il giudizio contro coloro che, dopo aver <strong>de</strong>positato<br />
presso un arcarius o un susceptor un certo quantitativo di oro e di argento,<br />
ne traggono un beneficio economico non commisurato all’entità <strong>de</strong>i valori<br />
<strong>de</strong>positati 30 .<br />
Ancora un ambito diverso di controllo è documentato dalla costituzione,<br />
priva di subscriptio e quindi di incerta datazione, contenuta in CI.<br />
11.43.5 31 . L’escerto, indirizzato da Teodosio e Valentiniano al prefetto <strong>de</strong>l<br />
27<br />
Cfr. G. Boulvert, ‘Aerarium’ dans les constitutions impériales, in Labeo, 22,<br />
1976, 174.<br />
28<br />
Sul tema cfr. F. M. De Robertis, Le sentenze ‘contra constitutiones’ e le sanzioni<br />
penali a carico <strong>de</strong>l giudicante, in ZRG, 62, 1942, 259; G. R. Monks, The administration of<br />
the Privy Purse. An inquiry into official corruption and the fall of the Roman Empire, in<br />
Speculum, 32, 1957, 765.<br />
29<br />
CI. 12.60.5 (27 febbraio 429): Impp. Theodosius et Valentinianus AA. Volusiano<br />
P(raefecto) P(raetorio). Contra nostra praecepta si quisquam vetito ausu executor<br />
au<strong>de</strong>bit, licebit provinciae mo<strong>de</strong>ratori eun<strong>de</strong>m correptum ad sublimitatis tuae iudicium sub<br />
prosecutione dirigere, licebit provinciali, etsi probatur obnoxius, executoris contra vetitum<br />
exactionem sibi vindicantis temeritatem legitime repellere. D. III kal. Mart. Ravennae post<br />
cons. Felicis et Tauri vv. cc.<br />
30<br />
Cfr. A. Metro, cit., 208; G. Boulvert, „Aerarium” dans les constitutions imperiales,<br />
in Labeo, 22, 1976, 162 e 174; A. Puglisi, Servi, coloni, veterani e la terra in<br />
alcuni testi di Costantino, in Labeo, 23, 1977, 307; S. Roda, Magistrature senatorie minori<br />
nel tardo impero romano, in SDHI, 43, 1977, 85.<br />
31<br />
CI. 11.43.5 (439-441): Impp. Theodosius et Valentinianus AA. Cyro P(raefecto)<br />
P(raetorio). Si quis per divinam liberalitatem meruerit ius aquae, non viris clarissimis rectoribus<br />
provinciarum, sed tuae praecellentissimae sedi caelestes apices intimare <strong>de</strong>bebit:<br />
con<strong>de</strong>mnatione contra illum, qui preces mo<strong>de</strong>ratoribus insinuare conatur quinquaginta<br />
librarum auri et contra universos administratore, qui rescriptum per subreptionem elicitum<br />
suscipere moliuntur proponenda, apparitoribus nihilo minus eorun<strong>de</strong>m virorum clarissimorum<br />
provinciae mo<strong>de</strong>ratorum animadversionibus pro vigore tui culminis subiugandis:<br />
et amplissima tua se<strong>de</strong> dispositura, quid in publicis thermis, quid in nymphaeis pro abundantia<br />
civium conveniat <strong>de</strong>putari, quid his personis, quibus nostra perennitas indulsit, ex<br />
aqua superflua <strong>de</strong>beat impertiri.