18.02.2013 Views

Facultatea de Istorie - Universitatea Alexandru Ioan Cuza

Facultatea de Istorie - Universitatea Alexandru Ioan Cuza

Facultatea de Istorie - Universitatea Alexandru Ioan Cuza

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

194<br />

Daniele Vittorio PIACENTE<br />

causa <strong>de</strong>i vuoti che si creano nelle curie di diverse province per colpa di<br />

coloro che certatim ad privilegia causidicis inlustris praetorianae sedis atque<br />

urbanae <strong>de</strong>lata festinant 76 , Valentiniano III consente questo passaggio<br />

solo a chi abbia accolto universa munia, quae patriae 77 suae <strong>de</strong>bet 78 ed abbia<br />

fornito un idoneo sostituto. Quello che inten<strong>de</strong> abbracciare tale officium di<br />

avvocato porterà 79 i documenti presso il mo<strong>de</strong>rator provinciae 80 .<br />

Dunque il mo<strong>de</strong>rator nella provincia è un giudice di grado elevato;<br />

solo in caso di sua assenza la giustizia viene amministrata da giudici di<br />

grado inferiore al suo (il <strong>de</strong>fensor locorum o i duumviri municipales), come<br />

si può ricavare da una disposizione di Giustiniano contenuta in CI. 3.1.18 81 .<br />

76 Cfr. L. Ruggini, Economia e società nell’„Italia annonaria”. Rapporti fra agricoltura<br />

e commercio dal IV al VI secolo d. C., Bari, 1961, 83.<br />

77 Sull’uso <strong>de</strong>l termine patria cfr. G. Vismara, ‘Edictum Theo<strong>de</strong>rici’ (1956), in<br />

Scritti di storia giuridica, I, Fonti <strong>de</strong>l diritto nei regni germanici, Roma, 1987, 254.<br />

78 Cfr. A. Steinwenter, Beiträge zum öffentlichen Urkun<strong>de</strong>nwesen <strong>de</strong>r Römer,<br />

Graz, 1915, 39.<br />

79 Sull’uso <strong>de</strong>l termine <strong>de</strong>ferre apud aliquem, F. <strong>de</strong> Marini Avonzo, I limiti alla<br />

disponibilità <strong>de</strong>lla ‘res litigiosa’ nel diritto romano, Milano, 1967, 309, ritiene che abbia il<br />

significato di portare, riferire, <strong>de</strong>nunziare.<br />

80 Cfr. F. Elia, cit., 123-124; M. Bianchi Fossati Vanzetti, Le Novelle di Valenti-<br />

niano III, Padova, 1988, 88.<br />

81 CI. 3.1.18: I<strong>de</strong>m A. (Iustinianus) Iohanni P(raefecto) P(raetorio). Cum specialis<br />

iu<strong>de</strong>x sive ab augusta fortuna sive ab iudiciali culmine in aliqua provincia, ubi incusatus<br />

<strong>de</strong>git, datus sit et una pars suspectum eum sibi esse dicit, ne forsitan absente persona<br />

iudicis et in alia civitate eius<strong>de</strong>m provinciae commorante compellatur longo itinere emenso<br />

recusationis libellum et incusatus offerre, sancimus, si qui<strong>de</strong>m praesto est praeses provinciae<br />

in illa civitate, ubi <strong>de</strong> ea re dubitatur, licere ei, qui suspectum sibi iudicem esse dicit,<br />

ipsum praesi<strong>de</strong>m adire et hoc facere in actis manifestum; sin autem non est mo<strong>de</strong>rator<br />

provinciae in praefato loco, haec ea<strong>de</strong>m apud <strong>de</strong>fensorem locorum vel duumviros municipales<br />

gestis apud eos habitis celebrare et iudicem qui<strong>de</strong>m eum recusare, illico autem, id est<br />

intra triduum proximum, sine ulla dilatione compelli arbitrum vel arbitros eligere et apud<br />

eos litigare, ne et datus iu<strong>de</strong>x removeatur et alter non eligatur; electione vi<strong>de</strong>licet arbitri, si<br />

variatum inter partes fuerit, simili modo vel praesidis provinciae, si a<strong>de</strong>st, vel <strong>de</strong>fensoris<br />

locorum vel magistratuum municipii arbitrio dirimenda et exsecutore negotii, cui mandata<br />

est huiusmodi causae exactio, imminente et statuta ab arbitris effectui mancipante, nisi<br />

fuerit provocatum. Tunc enim ipse, qui iudicem antea <strong>de</strong>dit qui suspectus visus est, appellatione<br />

trutinata, formam causae imponat legitimam. D. id. Nov. post consulatum Lampadii<br />

et Orestis vv. cc.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!