18.02.2013 Views

Facultatea de Istorie - Universitatea Alexandru Ioan Cuza

Facultatea de Istorie - Universitatea Alexandru Ioan Cuza

Facultatea de Istorie - Universitatea Alexandru Ioan Cuza

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

RIFLESSIONI SUL MODERATOR PROVINCIAE<br />

<strong>de</strong>lla costituzione di Arcadio 59 contenuta in CTh. 12.1.164 60 . In essa si evi<strong>de</strong>nzia<br />

come il rector avesse competenza nelle cause intentate da funzionari<br />

di corte, mentre per azioni legali di altro genere era necessario rivolgersi al<br />

mo<strong>de</strong>rator provinciae. La competenza di quest’ultimo è apparentemente più<br />

limitata rispetto a quella <strong>de</strong>l rector ma, in realtà, molto più vasta, perché<br />

compren<strong>de</strong> ogni altro tipo di casistica giudiziaria. Inoltre, in caso di reiterazione<br />

<strong>de</strong>l reato, il mo<strong>de</strong>rator dovrà mostrarsi più severo applicando una<br />

triplice condanna, oltre al pagamento di una somma di <strong>de</strong>naro 61 . Il potere di<br />

questo funzionario, però, non è illimitato, né assoluto, anzi addirittura sanzionabile<br />

in caso di abusi 62 : se egli stesso non ottempererà ai propri doveri,<br />

sarà passibile di una multa di venti libbre d’oro. Con ogni probabilità<br />

bisognerà dubitare <strong>de</strong>ll’effettiva applicazione <strong>de</strong>lla disposizione <strong>de</strong>l 405<br />

contenuta in CTh. 16.6.4.4, che Onorio indirizza al prefetto <strong>de</strong>l pretorio<br />

Hadrianus 63 sotto il consolato di Flavius Stilicho 64 e Anthemius 65 ; dove va<br />

sottolineato positivamente l’intento imperiale volto a contrastare gli avversari<br />

<strong>de</strong>lla fe<strong>de</strong> cattolica come, per esempio, i Donatisti.<br />

59<br />

Cfr. O. Seeck, Regesten <strong>de</strong>r Kaiser und Päpste für die Jahre 311 bis 476 n.<br />

Chr., Frankfurt, 1919, 301.<br />

60<br />

CTh. 12.1.164 (28 dicembre 399): I<strong>de</strong>m AA. (Arcadius et Honorius) Eutychiano<br />

P(raefecto) P(raetorio). Si quis umquam natus patre curiali vel initis muneribus curiae<br />

affectata militia a suis consortibus in iudicio rectoris provinciae lite pulsabitur, nullo fori<br />

praescribtionis obice, quae qui<strong>de</strong>m habeat locum,…licebit. In aliis actionibus aput eun<strong>de</strong>m<br />

provinciae mo<strong>de</strong>ratorem suis allegationibus utatur. Dat. V kal. Ian. Theodoro v. c. cons.<br />

61<br />

CI. 1.54.6.3 (21 agosto 399): Impp. Arcadius et Honorius AA. Messalae P(raefecto)<br />

P(raetorio). Id quoque observandum a mo<strong>de</strong>ratore esse censemus, ut in unius correptione<br />

personae, si ad id continuatio peccati impulerit, trinae tantum in annum con<strong>de</strong>mnationis<br />

sub praestituta summa severitas exeratur. Dat. XII kal. Sept. Theodoro cons.<br />

62<br />

CTh. 16.6.4.4 (12 febbraio 405): I<strong>de</strong>m AAA. (Arcadius, Honorius et Theodosius)<br />

Hadriano P(raefecto) P(raetorio). Illos quoque par nihilo minus poena constringat, si<br />

qui memoratorum interdictis coetibus seu ministeriis praebuerint coniventiam, ita ut mo<strong>de</strong>ratores<br />

provinciarum, si in contemptum sanctionis huiusce consensum putaverint commodandum,<br />

sciant se viginti libras auri esse multandos, officia etiam sua simili con<strong>de</strong>mnatione<br />

subiuganda. Principales vel <strong>de</strong>fensores civitatum, nisi id quod praecipimus fuerint<br />

exsecuti vel his praesentibus ecclesiae catholicae vis fuerit inlata, ea<strong>de</strong>m multa se noverint<br />

adtinendos. Dat. prid. Id. Feb. Rav(ennae) Stilichone II et Anthemio conss.<br />

63<br />

PLRE II, 527.<br />

64<br />

Se ne occupa ampiamente G. <strong>de</strong> Bonfils, Omnes… cit.<br />

65<br />

PLRE II, 93-95.<br />

191

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!