18.02.2013 Views

Facultatea de Istorie - Universitatea Alexandru Ioan Cuza

Facultatea de Istorie - Universitatea Alexandru Ioan Cuza

Facultatea de Istorie - Universitatea Alexandru Ioan Cuza

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

RIFLESSIONI SUL MODERATOR PROVINCIAE<br />

In CI. 3.23.2.2 71 il mo<strong>de</strong>rator provinciae è autorizzato a pronunciare<br />

sentenza contro coloro i quali non si presentano al processo, i contumaci 72 e<br />

inoltre egli ha anche competenze giudiziarie nelle cause di libertà 73 . Giustiniano,<br />

in una data compresa tra il 528 e il 529, si rivolge al prefetto <strong>de</strong>l pretorio<br />

Menas 74 affinché nelle province si eviti di applicare le vecchie leggi<br />

che invece rimarranno in vigore solo per coloro che versino in una condizione<br />

servile.<br />

La figura <strong>de</strong>l mo<strong>de</strong>rator provinciae con funzioni di giudice è attestata<br />

anche al di fuori <strong>de</strong>i due Codici come, per esempio, in Nov. Val. 32.7 75 : a<br />

71 CI. 3.23.2.2 (21 settembre 440): Imp. Theodosius et Valentinianus AA. Cyro<br />

P(raefecto) P(raetorio). Ceteros excelsae tuae sedis et rectorum provinciarum in quolibet<br />

negotio <strong>de</strong>clinare minime posse iudicium <strong>de</strong>cernimus, ita ut, qui tam saluberrimam legem<br />

pertinaciter violare temptaverint, sciant a mo<strong>de</strong>ratoribus provinciarum adversus se tamquam<br />

in contumaces sententiam proferendam. D. XI Kal. Oct. Constantinopoli Valentiniano<br />

A. V et Anatolio conss.<br />

72 Cfr. A. Metro, Indice <strong>de</strong>lle fonti citate in Chiazzese „confronti testuali”, in Iura,<br />

17, 1966, 202; G. Bassanelli Sommaria, La legislazione processuale di Giustino (9 luglio<br />

518 - 1 agosto 527), in SHDI, 37, 1971.<br />

73 CI. 3.22.6 (528-529): Imp. Iustinianus A. Menae P(raefecto) P(raetorio). In<br />

litibus, in quibus, utrum ingenuus an libertinus sit aliquis quaeritur, quinquennii divisionem,<br />

post quod divino auditorio opus esse veteres leges praecipiebant, in posterum cessare<br />

sancimus et huiusmodi lites etiam post memoratum tempus ad exemplum ceterarum vel in<br />

provinciis apud earum mo<strong>de</strong>ratores vel in hac alma urbe apud competentia maxima iudiias<br />

examinari. Quod etiam, si clarissima persona super tali condicione vel etiam servili<br />

quaestionem patiatur, tenere censemus. Dat. III non. Aug.<br />

74 PLRE II, 755.<br />

75 Nov. Val. 32.7: Imp. Valent(inianus) A. Firmino P(raefecto) P(raetorio) et<br />

Patricio. In diversis provinciis vacuas curias <strong>de</strong>relinquunt, qui certatim ad privilegia causidicis<br />

inlustris praetorianae sedis atque urbanae <strong>de</strong>lata festinant: cum meliores natalibus<br />

suis effici volunt, non curant urbes proprias spoliatas ministeriis et officiis <strong>de</strong>bitis interire.<br />

Nos neque meliora <strong>de</strong>si<strong>de</strong>ria volumus impedire neque passim <strong>de</strong>stitui civitates. Quisquis<br />

ergo ad hoc officium venire contendit, non ante sibi sciat esse permissum quam universa<br />

munia, quae patriae suae <strong>de</strong>bet, exsolvat. Cuius tamen indulgemus arbitrio, ut, si ad togam<br />

properat, suffectum curiae praestet, cuius studio perficiat universa, quae per ipsum fuerant<br />

procuranda. Nec se absolutum statim credat adpositione subiecti, quia, si inefficax ullo<br />

<strong>de</strong>bito actu fuerit, recursum ad ipsum praebemus auctorem, nihilominus ad eos concuriales,<br />

qui minus idoneum susceperunt. Professurus igitur gesta secum <strong>de</strong>ferat apud<br />

mo<strong>de</strong>ratorem confecta provinciae, ut et officio iudicis notum sit, locum absentis quae persona<br />

susceperit, quae possit publicis necessitatibus sufficiens dare responsum: hac provi<strong>de</strong>ntia<br />

nihil negligens et intutum potest urbibus evenire. Dat. Prid. Kal. Feb. Rom(ae)<br />

A<strong>de</strong>lfio vc. Cons.<br />

193

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!