Facultatea de Istorie - Universitatea Alexandru Ioan Cuza
Facultatea de Istorie - Universitatea Alexandru Ioan Cuza
Facultatea de Istorie - Universitatea Alexandru Ioan Cuza
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
RIFLESSIONI SUL MODERATOR PROVINCIAE<br />
autorità civili, preferendo l’intervento d’ufficio 91 . La costituzione è la conseguenza<br />
<strong>de</strong>l particolare clima di vessazioni che si era creato nella regione<br />
africana in seguito alle persecuzioni <strong>de</strong>i Donatisti contro i cattolici 92 , vessazioni<br />
tacitamente tollerate dai funzionari imperiali.<br />
Al mo<strong>de</strong>rator provinciae vengono anche <strong>de</strong>mandati compiti di<br />
esazione <strong>de</strong>i tributi. E’ il caso di CI. 1.37.1 che riguarda la diocesi d’Egitto 93<br />
e di CTh. 1.10.8 94 .<br />
91 Cfr. L. <strong>de</strong> Giovanni, Ortodossia, eresia, funzione <strong>de</strong>i chierici. Aspetti e problemi<br />
<strong>de</strong>lla legislazione religiosa fra Teodosio I e Teodosio II, in In<strong>de</strong>x, 12, 1983-1984, 395-396;<br />
A. Metro, Indice…cit., 189; A. Puglisi, Servi, coloni, veterani e la terra in alcuni testi di<br />
Costantino, in Labeo, 23, 1977, 307; G. L. Falchi, cit., 290.<br />
92 Il Cristianesimo aspirava a divenire religione ufficiale <strong>de</strong>ll’impero. Essa poteva<br />
contare sull’apporto di influenti personaggi quali Eusebio di Cesarea, Agostino, Ambrogio,<br />
vescovo di Milano, capace di influenzare imperatori come Graziano, Valentiniano II,<br />
Teodosio. E proprio quest’ultimo nel 380 dichiarò obbligatoria la religione cristiana nell’impero<br />
d’Oriente. Cfr. P. De Francisci, Arcana imperii, III, Milano, 179; A. Momigliano,<br />
Pagan and Christian Historiography in the Fourth Century, in Paganism and Christianity,<br />
Oxford, 1967, 89.<br />
93 CI. 1.37.1 (17 febbraio 386): Imppp. Valentinianus, Theodosius et Arcadius<br />
AAA. Florentio praefecto Augustali. Omnia tributa per Aegyptiacam dioecesin cura et<br />
provi<strong>de</strong>ntia claritatis tuae a mo<strong>de</strong>ratoribus provinciarum exigi iubemus. Si qui tamen ex<br />
possessoribus sive militaribus sive non militaribus ad inferenda quae <strong>de</strong>bent audaces<br />
extiterint, eos per militare etiam auxilium, si opus exegerit, ad solutionem compelli censemus.<br />
D. XIII k. Mart. Constantinopoli Honorio np. Et Evodio conss.<br />
94 CTh. 1.10.8 (28 febbraio 428) : Impp. Theodosius et Valentinianus AA. ad<br />
Volusianum P(raefectum) P(raetori)o. Non amplius quam semel intra ean<strong>de</strong>m provinciam<br />
quicquam publici muneris palatinus exerceat, sed adiutoris suggestio gestis expressa<br />
teneatur, quae et nomen palatini et ei, qui dirigendus est, in ean<strong>de</strong>m provinciam nihil ante<br />
commissum evi<strong>de</strong>nter expromat. Quod si aut huiusmodi sollemnitate neglecta aut repetito<br />
actu ad provinciam missus fuerit palatinus, adiutorem officii et primicerium atque secundicerium<br />
triginta librarum auri poena percellat, nec uti licebit his fortasse praestigiis, quod<br />
ei<strong>de</strong>m, non ea<strong>de</strong>m tamen, possint gerenda committi: eun<strong>de</strong>m enim palatinum intra ean<strong>de</strong>m<br />
provinciam quicquam publici muneris iterum procurare non licet. Palatini vero scient sibi<br />
cum provincialibus nihil esse commune. Iudicibus sane oportebit insistere et si inter eos<br />
breves, quos ad provinciam <strong>de</strong>ferent, et eos, qui a provinciarum tabulariis proferuntur,<br />
fuerit aliqua diversitas, adscitis sibi in consilium ex provincia quinque honoratis inter<br />
palatinum ac tabularium provinciae mo<strong>de</strong>rator cognoscat et discussa brevium fi<strong>de</strong> accelerari<br />
exactionem iubebit aut censurae legum veterum subiacebit. Noverint sane provinciarum<br />
mo<strong>de</strong>ratores nullam prorsus exactionis partem ad palatinum officium pertinere<br />
nec umquam his adminicula praebenda. Sed nec susceptori qui<strong>de</strong>m aut tabulario provinciae<br />
palatinus incumbet, neque a susceptore summam inlatorum neque nominatorios<br />
199