18.02.2013 Views

Facultatea de Istorie - Universitatea Alexandru Ioan Cuza

Facultatea de Istorie - Universitatea Alexandru Ioan Cuza

Facultatea de Istorie - Universitatea Alexandru Ioan Cuza

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

RIFLESSIONI SUL MODERATOR PROVINCIAE<br />

La religione cristiana, che a partire dal IV secolo si era andata rafforzando<br />

sempre più, mostrava di sé un’immagine tutta basata sulla generosità<br />

verso il prossimo. Gli imperatori cristiani, dunque, attuarono una regolamentazione<br />

ufficiale <strong>de</strong>lla beneficenza, dandone in prima persona un buon<br />

esempio attraverso l’istituzione di fondazioni alimentari, in ciò seguendo<br />

l’insegnamento <strong>de</strong>i Padri <strong>de</strong>lla Chiesa 43 . La donazione, pertanto, è un atto di<br />

liberalità i cui requisiti sono la forma scritta (supportata dalla presenza di<br />

testimoni e dalla <strong>de</strong>scrizione <strong>de</strong>lle persone e <strong>de</strong>lle cose), la traditio corporalis<br />

e l’insinuatio (la cui pubblicità ren<strong>de</strong> superflua quella prodotta dalla scrittura)<br />

44 . E’, in <strong>de</strong>finitiva, un negozio a formazione successiva: finché tutti i<br />

tre requisiti non si a<strong>de</strong>mpiano, nessuno <strong>de</strong>i tre atti che sono da compiere ha<br />

valore di per sé 45 .<br />

Dall'escerto in esame, indirizzato al prefetto <strong>de</strong>l pretorio Costantino 46<br />

si evince che, mentre a Costantinopoli le conscriptae donationes dovevano<br />

essere registrate apud magistratum census, nelle altre città il <strong>de</strong>fensor<br />

civitatis, il mo<strong>de</strong>rator provinciae, il rector provinciae e i magistrati sono<br />

tenuti a registrare obbligatoriamente le donazioni la cui validità resta in ogni<br />

caso inconcussa ac perpetua 47 .<br />

L'ultima costituzione in ordine cronologico verte sul tema <strong>de</strong>lla tutela<br />

<strong>de</strong>i bambini orfani e <strong>de</strong>lla curatela <strong>de</strong>gli adolescenti: è quella <strong>de</strong>l 23 dicem-<br />

habeat liberam facultatem donationes rerum suarum ubicumque positarum sive apud<br />

mo<strong>de</strong>ratorem cuiuslibet provinciae, sive apud magistratus, sive apud <strong>de</strong>fensorem cuiuscumque<br />

civitatis pro ut maluerit publicare: atque ut ipsa donatio sita est in voluntate<br />

donantis, ita ei liceat donationem suam, apud quemcumque ex memoratis volerit intimare.<br />

Et hae donationes, quae in diversis provinciis et civitatibus apud quemlibet ex praedictis<br />

fuerint publicatae, obtineant inconcussam ac perpetuam firmitatem. D. V non. Mart.<br />

Constantinopoli Patricio cons.<br />

43 Cfr. Kun<strong>de</strong>rewicz, La protection… cit., 47-92.<br />

44 Cfr. J. L. Murga, Los negotios „pietatis causa” en las constituciones imperiales<br />

postclasicas, in AHDE, 37, 1967, 245-338; cfr. anche J. M. Froeschi, Imperitia litterarum,<br />

in ZSS, 117, 1987, 85-155.<br />

45 Zenone e Labeone attuano una riforma secondo la quale, quando è richiesta l’insinuazione,<br />

si ren<strong>de</strong> superflua la presenza di testimoni; in alcuni casi, addirittura, la scrittura<br />

può essere omessa. Cfr. P. Voci, Tradizione, donazione, vendita da Costantino a Giustiniano,<br />

in Iura, 38, 1987, 72-148.<br />

46 PLRE II, 312-313.<br />

47 Tale obbligo fu istituito da Leone nel 459.<br />

187

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!