18.02.2013 Views

Facultatea de Istorie - Universitatea Alexandru Ioan Cuza

Facultatea de Istorie - Universitatea Alexandru Ioan Cuza

Facultatea de Istorie - Universitatea Alexandru Ioan Cuza

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

LA PROPAGANDA DELLA CONCORDIA AUGUSTORUM<br />

sacri vultus da parte <strong>de</strong>i dignitari di corte (3,11,1-2) 52 , segue la <strong>de</strong>scrizione<br />

<strong>de</strong>lla visita a Milano e <strong>de</strong>ll’esultare di uomini, donne, bambini e anziani al<br />

loro passaggio 53 ; Roma è personificata nell’atto di arrivare ai Diarchi con lo<br />

sguardo superando le vette <strong>de</strong>i suoi colli, per saziarsi da vicino <strong>de</strong>i loro<br />

volti 54 ; è infine lo stesso panegirista a <strong>de</strong>scrivere, dal suo punto di vista<br />

(mihi ante oculos pono… illa me cogitatio subit), i momenti più significativi<br />

<strong>de</strong>ll’incontro: i colloqui tra gli imperatori, le mani <strong>de</strong>stre congiunte, le<br />

conversazioni talora vivaci, talora serie, i conviti trascorsi tra reciproci<br />

scambi di sguardi. Infine, immagina quanto sia loro costata la separazione<br />

per tornare ai propri eserciti, la tristezza <strong>de</strong>i loro volti, il turbamento <strong>de</strong>llo<br />

sguardo al momento <strong>de</strong>l distacco, la scena <strong>de</strong>ll’addio, in cui essi si voltano<br />

indietro a guardarsi, e infine lo scambio di auspici, con l’intenzione di<br />

tornare presto a rive<strong>de</strong>rsi.<br />

Interim tamen, dum mihi ante oculos pono cotidiana vestra conloquia,<br />

coniunctas in omni sermone <strong>de</strong>xteras, ioca seriaque communicata, obtutu mutuo<br />

transacta convivia, illa me cogitatio subit quanam animi magnitudine ad<br />

revisendos exercitus vestros discesseritis pietatemque vestram utilitate rei publicae<br />

viceritis. Qui tunc vestri sensus fuere, qui vultus! Quam patientes ad<br />

dissimulandum indicium perturbationis oculi! Respexistis profecto saepius, neque<br />

haec <strong>de</strong> vobis vana finguntur. Talia vobis <strong>de</strong>distis omina, cito ad conspectum<br />

mutuum reversuri 55 .<br />

Già nel sec. XVIII il passo suscitava l’attenzione di H. I.<br />

Arntzenius 56 per la presenza di reminiscenze letterarie che esulano da<br />

contesti propriamente ‘politici’ e di ambito panegiristico; in particolare la<br />

iunctura mediante la quale l’oratore ricorda i sentimenti <strong>de</strong>gli imperatori al<br />

52 Tale rituale conferma come ogni residua forma <strong>de</strong>l principato civile si sia dissolta<br />

nella ritualità <strong>de</strong>lla teocrazia imperiale. Cfr. A. Pasqualini, Massimiano Herculius cit., 49 ss.<br />

53 Paneg. 3,11,4 clamare omnes prae gaudio, iam sine metu vestri et palam manu<br />

<strong>de</strong>monstrare: «Vi<strong>de</strong>s Diocletianum? Maximianum vi<strong>de</strong>s? Ambo sunt! Pariter sunt! Quam<br />

iunctim se<strong>de</strong>nt! Quam concorditer conloquuntur!»<br />

54 Paneg. 3,12,1 ipsa etiam gentium domina Roma immodico propinquitatis<br />

vestrae elata gaudio vosque e speculis suorum montium prospicere conata, quo se vultibus<br />

vestris propius expleret, ad intuendum cominus quantum potuit accessit.<br />

55 12,3-5.<br />

56 Vd. Valpy, Panegyrici veteres, ex editionibus Christiani Gottl. Schwarzii et<br />

Arntzeniorum, cum notis et interpretatione in usum Delphini, variis lectionibus, notis<br />

Variorum, recensu editionum et codicum et indicibus locupletissimis accurate recensiti,<br />

curante et imprimente A. I. Valpy, III, Londinii 1828, 1770-71.<br />

75

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!