18.02.2013 Views

Facultatea de Istorie - Universitatea Alexandru Ioan Cuza

Facultatea de Istorie - Universitatea Alexandru Ioan Cuza

Facultatea de Istorie - Universitatea Alexandru Ioan Cuza

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

78<br />

Maria Stella De TRIZIO<br />

Sed tamen nos oportet omnes homines exultatione superare, qui hoc<br />

tantum rei publicae bonum praesentes intuemur, et ipsa vultuum vestrorum<br />

contemplatione sentimus ita convenisse vos, ita non <strong>de</strong>xteras tantum sed etiam<br />

sensus vestros mentesque iunxisse ut, si fieri possit, transire invicem in pectora<br />

vestra cupiatis 64 .<br />

Uniti dal pignus costituito dal legame matrimoniale tra Costantino e<br />

Fausta, gli imperatori sembrano all’anonimo panegirista trovarsi in una<br />

concordia tale da aver unito non solo le mani <strong>de</strong>stre, ma anche i sentimenti<br />

(sensus) e le menti (mentes) 65 . In questo caso, il legame matrimoniale –<br />

<strong>de</strong>scritto in termini più utilitaristici che affettivi – tra Costantino e Fausta<br />

risulta essere ben poca cosa rispetto al vincolo esistente tra Massimiano e<br />

Costantino: come Mamertino, anche il panegirista <strong>de</strong>l 307 utilizza lessico e<br />

tópoi mutuati da contesti lontani 66 dalla panegiristica tardoantica, costruendo<br />

immagini che, sebbene ardite e inusuali 67 , sono funzionali alla propaganda<br />

<strong>de</strong>lla Concordia Augustorum.<br />

64 Paneg. 6,1,5.<br />

65 L’immagine <strong>de</strong>lle menti congiunte dalla concordia, ad indicare l’attrazione tra le<br />

anime, ritorna in Claudiano (carm. min. 29,41 quae duras iungit concordia mentes?).<br />

66 Valore particolarmente pregnante assume, in questo caso, il <strong>de</strong>si<strong>de</strong>rio di entrare<br />

„l’uno nel cuore <strong>de</strong>ll’altro”: il panegirista infatti adopera il sostantivo pectus, che ha nel linguaggio<br />

d’amore sia una valenza concreta (associato al verbo iungo) che astratta (essendo il<br />

pectus se<strong>de</strong> di sentimenti quali timore, paura, amore etc.): cfr. TLL s.v. pectus, X 1, 910, 6 ss.<br />

67 Significativo il giudizio di Galletier a proposito di paneg. 6,1,5: „L’accord qui<br />

règne entre les <strong>de</strong>ux princes s’exprime d’abord par le terme banal qui vient le premier à<br />

l’esprit, sentimus ita convenisse vos, mais que l’orateur va successivement analyser et<br />

transposer dans une expression concrète, courante encore celle-ci ita non <strong>de</strong>xteras tantum,<br />

puis dans une expression abstraite, déjà plus subtile sed etiam sensus vestros mentesque<br />

iunxisse, pour aboutir enfin à une image dont un si fieri possit excuse la hardiesse ut<br />

transire invicem in pectora vestra cupiatis. Nous sommes à la limite <strong>de</strong> la préciosité qu’une<br />

autre fois l’auteur n’hésitera pas à franchir”, Panégyriques Latins, II, Paris, 1952, 11 ss.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!