pedagog i nastavnik fizičkog vaspitanja u prevenciji nasilja u školi

Na osnovu eksperimentalnih istraživanja Pavlova i Votsona, formulisana je teorija klasičnog
uslovljavanja prema kojoj se jednostavni i složeni procesi učenja objašnjavaju kroz povezivanje
različitih draži. Neutralna draž koja se više puta javlja istovremeno sa bezuslovnom draži, stiče
sposobnost da izaziva reakciju koju je ranije izazvala samo bezuslovna draž. Ukoliko se ovaj model
prenese na usvajanje agresivnog ponašanja dolazimo do sledeće konstatacije: „ako se draž koja
izaziva reakciju javlja istovremeno sa nekom neutralnom draži doćiće do asociranja agresivne
reakcije za tu, do tada neutralnu draž koja sad stiče sposobnost da i sama izaziva agresiju.“ (Bilić,
1999, 45).
Teorija instrumentalnog uslovljavanja, prema Skineru predstavlja osnovu većine procesa
koji su u podlozi stvaranja navika kod organizama svih vrsta. Osnovni princip instrumentalnog
učenja je sledeći: radnje koje dovode do pozitivnih posledica se učvršćuju, a one koje to ne čine se
eliminišu. Dakle, ukoliko agresivna reakcija dovede do nekog pozitivnog ishoda, ovo pozitivno
potkrepljenje će ga učvrstiti. O negativnom potkrepljenju se govori kada agresivna reakcija dovodi
do prekida neprijatne situacije ili do njenog izbegavanja. Naučeni agresivni postupci javljaju se u
okviru određenog situacionog konteksta, odnosno reakcije su pod kontrolom draži koje ih
aktiviraju, a koje su povezane sa određenim kontekstom. Koven i Volters (1963, prema: Essau i
Conradt, 2006, 52) su naučili decu da tuku lutku dajući im za to bombone, kao pozitivno
potkrepljenje.
Frojdova teorija agresivnosti pretpostavlja postojanje dva osnovna instikta: instikt života
(Eros) i njemu suprotstavljeni instikt smrti (Thanatos). Celokupna ljudska aktivnost podrazumeva
delovanje ova dva navedena instikta. Vidljivo je da su ova dva instikta u stalnoj borbi, jer je cilj
Thanatosa uništenje života - smrt, dok je cilj Erosa održanje života. Dakle, svako konkretno
ponašanje nastaje kao posledica te borbe. Zbog delovanja Thanatosa u organizmu postoji stalna
težnja za samouništenjem, odnosno autoagresivnošću. Međutim, zbog delovanja erosa dolazi do
sublimacije - instikt smrti se ne ispunjava samouništenjem, nego agresivnošću usmerenom prema
drugima. Upravo, takva energija može se upotrebiti u agresivnom ili destruktivnim ponašanjima
prema drugima. Jedan od načina rasterećenja instikta smrti odvija se kroz odbrambene mehanizme
sublimacije. Sublimacija je transformacija neprihvatljivih potreba u društveno prihvatljive ambicije
i aktivnosti.
Agresivnost se može osloboditi i putem katarze, koja predstavlja svako oslobađanje od
potisnutih agresivnih impulsa koja dovodi do oslobađanja od tenzije i do smanjenja agresivnosti.
Žužul (1989, 14) objašnjava da će do sticanja navike agresivnog ponašanja doći, ukoliko se kad
28