Moortje van Bredero - Dalton Voorburg

23
zich tegen Mars verzet heeft, zal nooit enig hemeling of sterveling gedacht hebben 1 .
Wie weet heeft Bredero er zich rekenschap van gegeven, dat die gouden regen
in de schoot van Danaë niet zo geschikt was om een excuus te vormen voor een
verkrachter in een Amsterdams bordeel. Dan zou het begrijpelijk zijn dat hij het
geval van Tarquinius en Lucretia inlaste, dus aan het argument van de ontzondiging
door de ‘groote Goôn’ (vzn. 1672-1673) nog de steun van het voorbeeld van
een Konings soon
Die ons in alle Duecht behoorde voor te wandellen (1673-1674)
toevoegde, nadat hij de gelederen der ontuchtige goden al versterkt had met de
boelerende Mars en Venus. Hij gaf nu twee getuigenissen in plaats van een voor
de sexuele losbandigheid van de Olympiërs, en daalde voor een verachtelijke
gewelddaad naar de wereld der mensen.
Is het noodzakelijk, aan te nemen dat onze dichter de lectuur van Dolce nodig
had om kennis te maken met de boelage van Mars en Venus? Zeker niet. De
rederijker, de italianizerende schilder, de Renaissance-dichter die meermalen blijk
heeft gegeven van kennis die wíj op zijn hoogst bij classici zouden verwachten 2 ,
had het Homerische schandaalverhaal zonder de minste twijfel tot zijn beschikking.
Hij hoefde daarvoor niet de Odyssea te kunnen lezen, evenmin als hij de schending
van Lucretia uit Livius hoeft te hebben gehaald, ook al bezat hij waarschijnlijk zelf
een exemplaar van diens Roemsche historie oft gesten, ‘nu eerstmael in onse
Nederlantscher spraken ghedruckt’ 3 : in schilderskringen wist men van die dingen
af.
Voor de algemene opzet van zijn Terentiusbewerking: de verplaatsing van de
handeling naar eigen tijd en plaats en de vervanging van de gesnedene door een
Afrikaanse slavin, kan daarentegen heel goed Dolce zijn voorbeeld zijn geweest.
1 In het verhaal van de ontvoering van Europa door Jupiter in stieregedaante, dat in Moortje
evenmin voorkomt, vermeldt Ovidius (Metamm. II, in fine) geen andere angst bij het slachtoffer
dan voor de golven. Evenzo Dolce, en in overeenstemming met Ovidius Van Mander (Wtleggh.
fol. 21 r o onderaan).
2 Zie C.A. Zaalberg, ‘Retouches aan het beeld van Bredero’ in Ntg LXI (1968), W.A.P.-Smitnr.,
43; ook de slotalinea van de inleiding tot Griane door Fokke Veenstra.
3 Zie G. Stuiveling, Memoriaal van Bredero, blz. 174. De geschiedenis van Tarquinius en
Lucretia staat in de Liviusvertaling op fol. xxj v o -xxij v o .
G.A. Bredero, Moortje