Moortje van Bredero - Dalton Voorburg

90
Het is uiteraard ook mogelijk dat hij evenals Ledoux uit zichzelf op het idee gekomen
is; we moeten aannemen dat Bredero alle blijspelen van Terentius zowel in het
Vlaams als in het Frans tot zijn beschikking had. Wie de Eunuchus een zwak stuk
of om een andere reden een ongelukkige keus vindt, dient aan te geven welke van
de vijf andere komedies onze dichter liever had moeten nemen.
Het als sympathiek uitbeelden van een beroepsvrouw, het aanvaarden van
onwettige verbintenissen en zelfs, als bestanddeel van de ontknoping, van een
smakeloze en immorele driehoeksregeling, staat onze waardering weinig meer in
de weg. Dat geldt ook voor onwaarschijnlijkheden of inconsequenties in
gebeurtenissen en karakters: een komisch spel stelt andere eisen dan een burgerlijk
drama 1 .
Dat Bredero met het materiaal dat Van Ghistele en Bourlier hem ter hand stelden
deed wat hij kon en wat hij wou, sprak in zijn tijd vanzelf: louter vertaler te zijn zou
zijn eer als dichter te na zijn geweest. Tegenover de ‘Latijnsche-Geleerde’, voor wie
hij respect moet hebben gevoeld en wier waardering voor zijn werk 2 een verrassende
steun voor zijn positie moet zijn geweest, verantwoordt hij zijn taakopvatting
uitstekend. Wat bij de hedendaagse voorstellingen de meeste indruk heeft gemaakt:
de ‘Amsterdamse sfeer’, de lange - meermalen als statisch en on-dramatisch
afgewezen - uitweidingen, zijn evenals de veelgeroemde ‘sappige taal’ zijn eigen
bijdragen aan het stuk.
Het is heel goed mogelijk, dat de dichter wist dat de alexandrijn overeenkomst
vertoonde met de jambische senarius van de Romeinen; gewaagder is de
veronderstelling dat men hem ook had gezegd dat Terentius daarnaast vele andere
metra bezigde, of bijvoorbeeld dat de senarius dikwijls méér dan 12 lettergrepen
telde. In ieder geval vinden we zowel de onregelmatigheden in de alexandrijn als
de afwisseling door andere versvormen evengoed in zijn overige toneelwerk.
1 Een hedendaags publiek zal moeite hebben met de ontelbare terzijdes en gelijktijdige
monologen. Voor Romeinse toeschouwers hadden die niets onwaarschijnlijks: zij keken naar
een toneel dat 45 meter breed kon zijn (G.E. Duckworth, The Nature of Roman Comedy, blz.
82). Een krasse onwaarschijnlijkheid moet berusten op een onnadenkendheid van Bredero:
in vs. 1995 wordt ons te verstaan gegeven dat Moy-aal ongeveer tegelijk met Frederyck het
maal ten huize van Roemert moet hebben verlaten, zij arriveert nog geen honderd verzen
later dan de waggelende Frederyck, maar die verklaart ondertussen in vs. 2061 dat hij ‘al een
poos geslaepen’ heeft, al is zijn roes dan nog niet bepaald vervlogen. Op het toneel doet bij
die woorden een vertoon van uitrekken en geeuwen het natuurlijk uitstekend.
2 Al meermalen is herinnerd aan de plausibele veronderstelling dat Bredero's eerste bundeltje
liederen ter perse zou zijn gelegd door Petrus Scriverius.
G.A. Bredero, Moortje