Moortje van Bredero - Dalton Voorburg

63
iugement’ (B., 80 r o -v o ), die na de eerste aanblik van een bijzonder mooi meisje
meteen zijn vaders bediende opdraagt: ‘Fay en sorte que tu me bailles & liures
ceste-cy, ou par force, ou à l'emblée & secretement, ou par emprunts & par priere:
il ne m'en chaut pourueu que i'en iouisse seulement’ (B., 68 r o ). Dank zij de ...
resourcefulness van de bediende lukt het de jonkman, het door het noodlot
achtervolgde meisje te verkrachten, waarna hij haar nog mishandelt en iets later
aan een makker aankondigt, hem te willen raadplegen over de vraag ‘par quel
moyen desormais ie puisse iouir de ceste-cy’ (B., 82 v o ): hij zal wel begrepen hebben
dat hij desormais in het buurhuis niet zeer welkom zal zijn.
Het is niet onbegrijpelijk, zeker in het kader van de drastisch-plastische bijkleuring
waaraan hij de komedie van de vóór alles humane Terentius 1 onderwierp, dat Bredero
van Chaerea-Writsart een gewetenloze hoerenloper maakt, die ‘van kuf, van kot in
kot’ loopt (vs. 911), die zich geen ‘regardeur des belles faches pour en faire iugement’
noemt (zie de vorige alinea), maar ‘vry wat nauw geset en kies op Snollen’ (vs.
1609); volgens zijn makker Reynier is de jongen al ‘van sijn vijftien of sestien Jaer’
‘op het wilt (geraackt)’ en is er ‘niet een kamer-katje, niet een stijfstertje dat hy niet
en weet’, waaraan het te wijten is dat Writsart ‘alree brilt’ (vzn. 1519-1525). De scène
V 2, als Writsart, nog steeds in morinnengedaante, Moy-aal en haar dienstmeisje
Angeniet in de armen loopt, is aanvankelijk getrouw vertaald: Writsart is niets brutaler
dan zijn antieke voorbeeld. Het is juist Angeniet die feller uitvallen doet dan in de
Franse tekst te vinden zijn, en Moy-aal - die maar werk heeft om haar dienstbode
in te tomen - zet haar verwijtrede tot de boosdoener anders op dan Thaïs. Blijkbaar
wist Bredero niets te doen met het uitgangspunt: ‘Al mag het dan zijn dat ík een zo
schandelijke bejegening verdiende, het was niet aan jou om me die aan te doen’
(B., 96 r o ); wie weet vond hij Moy-aal niet iemand die wegens dat gesmade beroep
naar hartelust gesmaad, althans onbehoorlijk behandeld mocht worden. In de eerste
plaats herinnert Moy-aal aan de straf die Writsart vanwege ‘de Magistraat’ te wachten
zou staan (vs. 2490). Die was inderdaad niet te verwaarlozen. Juist in de periode
waarin Moortje heet te spelen (en wel op 20 augustus 1580) werd er in Amsterdam
een plakaat afgekondigd dat met straffen dreigde tegen ‘simpele hoerderije’, maar
vervolgens aankondigde dat ‘wie een
1 Karl Büchner, Das Theater des Terenz, Heidelberg 1974, bespreekt Eun. op blz. 230-306. In
de algemene slotbeschouwing van zijn boek heet het (op blz. 440): ‘Völlig unbezweifelbar
aber ist die Einheitlichkeit des terenzischen Stiles. Das ist etwas Besonderes und bis dahin
Unerhörtes. Die Sprachwelt des Terenz ist im eigentlichen Sinne human.’
G.A. Bredero, Moortje