Moortje van Bredero - Dalton Voorburg

82
die, uit eene diepe kennis van het menschelijk hart in al zijne verscheidenheden
voortgevloeid, door de meesterlijke hand van den kunstenaar ontworpen, den
schoonsten trek van het blijspel uitmaakt’, juist ontzegd had 1 . Toch was het toneelstuk
van Bredero, dat Penon opnam in de bij Jonckbloets Geschiedenis horende
bloemlezing, geen blijspel, zelf niet de tragikomedie, maar Rodd'rick ende
Alphonsus 2 .
Nu was er in de kwarteeuw tussen de verschijning van de Warenar-editie van De
Vries en het jaar waarin de litteratuurgeschiedenis van Jonckbloet voor het eerst
uitkwam, wel iets van belang gebeurd: in 1859 had Jan ten Brink zijn
prijsverhandeling over Bredero (en blijkens de titel in het bijzonder over ‘het
Nederlandsche blijspel der 17de eeuw’) gepubliceerd 3 .
De Groningse faculteit had in 1855 niet meer gevraagd dan een Aesthetica
disquisitio de operibus dramaticis Gerbrandi Adriaensz. Brederode en aan die
uitdaging beantwoordt de bekroonde verhandeling beter dan aan de ondertitel, die
bij de omgewerkte herdruk van 1888 niettemin gehandhaafd werd. Aan het slot van
zijn studie bespreekt Ten Brink Moortje en Spaanschen Brabander uitvoerig, nadat
hij in een eerder hoofdstuk, onder meer met grote aanhalingen uit het artikel van
Bakhuizen van den Brink over de Warenar, ‘Bredero's aanstootelijkheid’ heeft
weerlegd en het ‘Ethisch doel van Bredero's blijspel’ aangewezen 4 . Dit doel, de
zedengeseling, kan in verband met Moortje moeilijk ter sprake komen: de hele
geschiedenis is in het Amsterdam van die tijd onwerkelijk, slechts enkele personen
horen in de toenmalige realiteit thuis. Dat het stuk ‘door Bredero's eigenaardig talent’
bewaard is gebleven ‘voor algeheele beteekenisloosheid’ 5 toont Ten Brink tenslotte
aan door de marktmonoloog van Kackerlack, het ‘kostelijk verhaal van Reynier’ dat
voorafgaat aan zijn ontmoeting met de gegrimeerde Writsart, de overwegingen van
Frederyck op weg naar het huis van Moy-aal en de herinneringen van Geertruy
uitvoerig, met veel aanhalingen weer te geven. Bij herhaling beklemtoont hij dat een
uitweiding slechts berust op ‘anderhalve versregel’ of ‘een enkele wenk van
Terentius’.
1 M. de Vries, P.C. Hooft's Warenar (Leiden 1843), blz. XVIII.
2 G. Penon, Nederlandsche dicht- en prozawerken (...) III (Groningen, 1886), blz. 323-414.
3 J. ten Brink, Gerbrand Adriaensen Brederoô. Historiesch-aesthetische studie van het
Nederlandsche blijspel der zeventiende eeuw (Utrecht 1859).
4 A.w., ‘tweede, geheel omgewerkte druk’, III: De kluchten en de blijspelen (Leiden 1888), blz.
13-44.
5 A.w., III, blz. 160.
G.A. Bredero, Moortje