Moortje van Bredero - Dalton Voorburg

382
736 ick mostmen omkieren. Stoett tekent aan: om aan het groeten te ontkomen?
Maar ook is mogelijk: om mijn lachen te verbergen, daar de ander zo bril zag.
769 moers volckje. Moers kan afgeleid zijn van moer ‘veen’ of van moer
‘moeder’, of van moer ‘grondsop, heffe’. De denigrerende betekenis van ‘slijk’
of ‘heffe’ past hier niet. Moltzer (ed. 1890, II, blz. 44) verklaart de uitdrukking
als: 't kleine volkje (moeders). Stoett (blz. 144) wijst op de verbastering alamoer
de France voor à la mode de Fransche (vs. 768), die b.v. voorkomt in Boertigh
Lied-boeck, nr. XIII, vs. 10 (blz. 81 in de editie in deze reeks) en in
Schyn-heiligh, vs. 2131, en vraagt zich af of het niet een toespeling is op
degenen die alemoer de France dansen.
785 daer kunnen me. Opmerkelijk is de woordorde in deze zin; bij een Hollander
zou men verwachten dat daerme ongescheiden blijft, of dat het eerste lid daer
onmiddellijk op de persoonsvorm volgt en het tweede lid me niet tussen de
infinitieven in komt: Men zou daarmee enz. of Men zou daar een zieke bruid
mee kunnen besparen. V.F. Vanacker (NTg 1970, Van-Haeringennummer,
blz. 144) herinnert eraan dat constructies als We zullen der een keer moeten
voor zorgen en Daar hadden mijn grootvader en mijn grootmoeder altijd zitten
in weven als ‘een van de meest typische Zuidnederlandismen’ worden
beschouwd. Al eerder echter had L. Koelmans 17de-eeuwse voorbeelden uit
Hollandse bronnen bijeengebracht van het type bontgenoten daer wy ons in
tijt van noot wel souden mogen op verlaeten (NTg 1965, blz. 156-165; zie ook
B. van den Berg, NTg 1977, blz. 414-421). Bredero zelf schrijft aan de Oude
Camer Doch so daar yets sou moghen aen ontbreecken (Stuiveling, Memoriaal,
blz. 112). In vs. 1801/03 van Moortje schrijft hij: een jongh-gesel (...) al waarmen
sou op bouwen Een Kerck.
788 graeslen. De verklaring van Stoett, blz. 145: ‘iemand in het hooiland met
het gemaaide gras bestelpen’ is voor deze plaats te onschuldig. Toepasselijker
is de formulering van het WNT (V, kolom 629): ‘Het hart in zinnelijke genietingen
ophalen.’ Verhelderend kan in dit verband het grondwoord graesen zijn.
Wijngaards (Jan Harmens Krul, blz. 203) citeert uit Krul, Cloris en Philida:
Wel Margrietje wat dunckterje van dat ick het hoy nou te stal brocht,
En dat ick het op het beun mit jou ien reys versocht,
Ey get, hoe wod ick je graesen, myn dunckt seper, dat ick het al
doen!
Och ick word soo nieuwelyck, Margrietje, ick word soo groen.
Het is niet duidelijk of dít graesen voortleeft in onze uitdrukking iemand te
grazen nemen, die in het WNT ontbreekt.
789 'tPocken. Een zeventiende-eeuwer dacht bij het woord pokken (in onze
tekst, evenals mazelen, een werkwoord, maar dat is in dit verband van geen
belang) licht aan syfilis, zeker in een gesprek als dat tussen Kackerlack en
Koenraat. Het WNT IX, kolom 324, geeft een voorbeeld waaruit blijkt dat de
syfilis ook ‘Fransoysche Maselen’ werd genoemd. De onschuldig klinkende
opmerking van Koenraat kan
G.A. Bredero, Moortje