Moortje van Bredero - Dalton Voorburg

67
voorgeplaatste uitbreidende epitheta in ‘myn danckbaar hart’, ‘'t nijdighe gheluck’,
‘myn verwonnen siel’ in zijn voorafgaande klaus stijgen we boven de sfeer van het
kluchtspel uit. Ook als men aanneemt dat Bredero met zo'n hyperbolische declaratie
de gevolgen van Frederyck's onmatig drankgebruik - zoals in de voorafgaande
scène - heeft willen demonstreren, zal men het gebezigde stijlmiddel effectief vinden.
Iets dergelijks geldt voor het eerste opkomen van Writsart. Zijn jonge kennersoog
is als nog nooit tevoren getroffen door de aanblik van Katryntje; hij is wanhopig
doordat hij niet weet waar ze gebleven is. Zijn monoloog wordt een apostrophe 1 tot
het ‘wtghenomen beeldt’ (vs. 900), waar in drie achtereenvolgende verzen viermaal
het woord ‘schoonheyt’ voorkomt, plus de genitief ‘alder schoonheyts Siel’ en de
allitteratie ‘wentelt, weldt en woelt’. Studenten, die op een letterkunde-tentamen de
vzn. 896-904 buiten het verband voorgelegd krijgen, blijken - heel begrijpelijk -
geneigd het voor een fragment uit Hoofts hoofse en neoplatonische Granida aan te
zien. (Men houde inmiddels spot met de Bacchus-dronkenschap van Frederyck en
de Venus-dronkenschap van Writsart niet voor spot van Bredero met het
meesterschap van Hooft!)
Voorbeelden van ‘litteraire’ stijl die in strijd schijnen met het beginsel dat Bredero
meermalen verkondigd heeft, namelijk ‘dat Dienstknechts en Maartens anders
spreecken als de Edele Heeren en groote Joffrouwen’ 2 , zijn er zeer zeker te vinden.
Het dienstmeisje Angeniet heeft gezocht naar een ‘vondt’ om huize Moy-aal te
wreken op Koenraat, en vraagt zich af: ‘Wat inval quam sich strax verbeelden in
myn sinnen So ernstachtich?’ (vzn. 2577-2578). (Het Frans heeft hier ‘venir en
l'entendement’, Bourlier fol. 98 r o .) Als Koenraat het huis wil binnengaan waar zijn
jonge meester - volgens Angeniet - gecastreerd wordt, waarschuwt ze hem voor
het gevaar dat ook hem dreigt met de pronkzin: ‘U yver is te heet, te wulleps en te
blint’ (vs. 2860).
Te verwachten is de verheven welsprekendheid in de prozabetogen van het
voorwerk, bestemd voor een hooggeplaatste mecenas en voor classici. Vooral de
Opdracht bevat lange, ingewikkelde zinnen, die men ‘perioden’ zou kunnen noemen;
voorts predicatieve onvoltooide deelwoorden: ‘vele ghevende’,
1 Voor deze term raadplege men H. Lausberg, Handbuch der literarischen Rhetorik, I (München
1960), § 762 en § 763 (blz. 377-379).
2 ‘Voor-reden aande liefhebbers der Nederlandtsche Rijm-kunst’ in Rodd'rick ende Alphonsus,
ed. Kruyskamp, blz. 75.
G.A. Bredero, Moortje