Moortje van Bredero - Dalton Voorburg

70
2158-2161; in deze laatste passage vormen de predikaatsnomina tegenstellingen
(‘vremdelingh’ / ‘burghers kint’, ‘niet geacht’ / ‘seer bemint’), hetgeen geaccentueerd
wordt door de gelijkheid van onderwerpen en koppelwerkwoorden, terwijl de slotzin
(vs. 2161), die het voornaamste feit meedeelt, een heel andere vorm heeft nadat
vs. 2160 dit heeft voorbereid door een kleiner afwijking van de vorm der onmiddellijk
voorafgegane zinnen. Zinsparallellisme dat het betekeniscontrast tussen vershelften
scherp laat uitkomen biedt vs. 1461: ‘Sy spreeckent uyt haar geest, dees leerent
uyt een rol.’ De alexandrijn leent zich goed voor deze stijlfiguur, men vergelijke
bijvoorbeeld vs. 1391: ‘Ter eender sy de hoop, ter anderer de vrees’; gecombineerd
met een kruiselingse allitteratie levert dit parallellisme de zedelijkheidsapostel Writsart
in zijn tirade tegen zijn gewone gezellinnen deze volmaakte retorische vraag op:
Wat zijn de hoeren meer als fenijn voor de jeucht
En putten des bederfs, en pesten van de deucht? (vzn. 1134-1135)
Parallellisme in de vershelften, maar zonder klankherhaling, vertoont de monumentale
versregel 240, waar twee werkwoordelijke uitdrukkingen kruiselings geconstrueerd
zijn:
En weten star noch grondt te schieten noch te peylen.
Bredero begaat in Moortje de weg, zou men kunnen zeggen, die van de rederijkerij
naar Constantijn Huygens voert.
Rijm
De belangstellende toeschouwer merkt al gauw, dat hij met een paarsgewijs rijmend
versdrama te maken heeft; in 1615 zal hij ook niet anders verwacht hebben. Het
rijm lijkt heel regelmatig: ieder mannelijk rijmpaar wordt gevolgd door een vrouwelijk.
Pas in vs. 596 hoort men een onregelmatigheid: het paar versluymt / versuymt wordt
gevolgd door het eveneens mannelijke verspeelt / verbourdeelt. Een nieuwe afwijking
doet zich voor in vs. 657, en nogmaals in vs. 668 en vs. 735, namelijk een derde
rijmende versregel. Maar eer deze laatste onregelmatigheden zijn aandacht trokken,
heeft de toeschouwer iets nieuws opgemerkt, of, als hij tot de kamerbroeders van
Bredero hoort, iets ouds. Te
G.A. Bredero, Moortje