Moortje van Bredero - Dalton Voorburg

393
2654 Duevekater (uit duivel en kater), gebak uit tarwe- of krentenbrood
omstreeks Kerstmis en Nieuwjaar gegeten. Het eindigde oorspronkelijk boven
en beneden in een dubbele knobbel, een gewricht voorstellend; daartussen
was het rondachtig verdikt, een schenkel of ander stuk vlees voorstellend. De
naam herinnert aan het gebruik als dodenoffer. Literatuur bij Stoett, blz. 215.
2670 suycker-noompje enz. Men zie J.W.P. Drost, Het Nederlandsch kinderspel
vóór de zeventiende eeuw, blz. 8-11.
2709 wiltweyich. Evenals in de proloog van Warenar (vs. 5: of schoon mijn
gewaed wat wilt weyt) is het hier moeilijk, de bijgedachte aan weyen ‘waaien’
uit te sluiten. Voor de oorspronkelijke betekenis vergelijke men Opdracht, blz.
112 regel 59 en de noot bij vs. 1038.
2724 ketel-dicht en kreeft-dicht. Over ketendichten zie men L. Roose, Anna
Bijns, een rederijkster uit de Hervormingstijd, Gent 1963, blz. 305; S.A.P.J.H.
Iansen, Verkenningen in Matthijs Casteleins Const van Rhetoriken, Assen
1971, blz. 132-137. Over kreeftdichten: J.J. Mak, De Rederijkers, Amsterdam
1944, blz. 21-22.
2746 Schoyer. Voor schooier zie men W.L. van Helten, Proeven van
Woordverklaring, blz. 79.
2807-2813 Het is niet duidelijk wie er met de veronderstelde strafoefening bezig
zijn: seytse (vs. 2812) en sal (vs. 2813) zijn vrouwelijk enkelvoud, leyden,
lubden en wil (vs. 2807-2810) kunnen evengoed meervoud als vrouwelijk
enkelvoud zijn (de laatste vorm kan een reductie zijn van willen); hebben (vs.
2805) kan een ‘samengetrokken’ onderwerp hebben in het voorafgaande Sy,
dat daardoor ondubbelzinnig meervoudig zou worden, maar het onderwerp
kan ook verzwegen zijn. Volgens de vzn. 2841-2846 heeft Frederyck het heft
in handen, volgens vs. 2847 (willen sy) overlegt men gezamenlijk, nadat hij
Writsart heeft gekneveld.
Ook in het oorspronkelijk (Bourl. 100 r o -v o ) is er een rolverdeling: de beledigde
broer Chremes is naar binnen gestormd en heeft Cherea gekneveld, - hiértegen
verhief Thaïs haar smeekbeden, - nu dreigt hij hem te castreren. Later gebruikt
Pythias nogmaals de meervoudsvorm ilz pensent & croient, wat past bij de
voorstelling dat er wel overleg is, maar Frederyck geweld gebruikt. Hierop
moeten leyden ter banck en hebben ghepynicht en ghereckt (vs. 2807 vlg.)
betrekking hebben. Dan zijn sy in de vzn. 2806-2810 Frederyck en een of meer
bewoonsters van het bordeel, maar wie bedoelt Angeniet met die enkelvoudige
se/s' in de vzn. 2812-2813? Heeft in haar voorstelling Moy-aal nu weer de
leiding? In vs. 2845 smeekt ze juist om de booswicht te sparen. We moeten
maar aannemen dat Angeniet in haar geïmproviseerde verzinsel enige
inconsequenties niet heeft kunnen vermijden, en Koenraat te geëmotioneerd
is om ze op te merken.
2858 Dat kost wordt in het 17de-eeuwse Hollands dikwijls gebruikt ter
aankondiging dat de spreker zich wil of gaat verplaatsen in de richting die door
een volgende bepaling aangegeven wordt: Dat kost heen na den baas (Lucelle,
vs. 1631), dat kostje veur (Schyn-Heyligh, vs. 2356). Voor dezelfde functie was
gelden bruikbaar (WNT IV,
G.A. Bredero, Moortje