Moortje van Bredero - Dalton Voorburg

80
Help hemel! wat verschilt den een al van den ander?
Een wys man by een sot? een botmuyl by een schrander?
Met vs. 608:
is 't so met u geschooren
Dat ghy oock uw verstand hebt met uw goed verlooren?
Met vzn. 2457b-2458:
Is dat Thaïs niet? sy is 't; de haenevoeten
Sijn mijn gebreydt, wat raedt? hoe raeck ick hier van daen?
De arts-aardrijkskundige dr. Olfert Dapper is misschien de eerste in de lange reeks
van degenen die Moortje geprezen hebben om zijn ‘oprechte Hollandtse manieren
van spreeken’ en omdat het (anno 1665) ouden van dagen het gevoel kon geven
‘dat ze noch vijftigh jaren jonger, in de Vleys-hal, op de Vogel- en Vis-markt, en daer
omtrent, van hunne oude koopwijven geroepen, en door 't prijzen van hun waren,
tot koopen aengelokt worden 1 .’ Deze getrouwe weergave van de werkelijkheid,
althans beschrijvende passages die die indruk maken, vergeet men bij de beoordeling
nooit. Ruim een eeuw na Dapper is het G. van Hasselt: ‘Het Moortjen beveel ik daer
geheel voor aen (nl. om “de gansche manier van leeven der vorige eeuw” vertoond
te zien); uit dat zal men ook de oude ligging van Amsterdam, niet zelden beter dan
uit de kaerten, kunnen opmaeken: wy hebben 'er eene lyste in van alle vaste plaetzen
van de visch, hoender, beuling en verkoopsters van andere waeren met haere
gewoone tael daer by, welke hier voor byzonder nuttig is: men heeft 'er zich daerom
reets van bediend 2 .’ Hij doelt hier niet op de geleerde Balthasar Huydecoper: in
diens Proeve van Tael- en Dichtkunde wordt Bredero wel vijftig keer aangehaald,
maar Moortje niet meer dan tweemaal - hetgeen altijd nog twee keer meer is dan
de Spaanschen Brabander 3 .
In het begin van de paragraaf Taal, stijl en dichtvorm is eraan herinnerd, hoe de
wetenschappelijke belangstelling voor de blijspelen van Bredero eerst de
1 Geciteerd bij J.P. Naeff, a.w., blz. 34.
2 G. van Hasselt, Over de eerste vaderlandsche klugtspelen (Utrecht 1780), blz. 90.
3 B. Huydecoper, Proeve van Taal- en Dichtkunde (...), (Amsterdam 1730).
G.A. Bredero, Moortje