Moortje van Bredero - Dalton Voorburg

64
weduwe ofte jonge dochter verkracht ofte schoffiert, die een jonge dochter tot hare
jaren niet gekomen sijnde ont-eert’ enz. ‘onder dese niet begrepen (souden) sijn,
maer na de voorsz. Ordonnantie op de Policye, ende daer de selve niet op en
disponeert alles tot kennisse ende arbitragie van den Gerechte gestraft werden’
nota bene evenals plegers van ‘overspel, bloedschande en dergelijke
grouwelickheden’ 1 .
Moy-aal legt vervolgens nadruk op de schande voor Writsarts familie en de
handelsbetrekkingen (vzn. 2493-2497) en doet ten slotte zeer menskundig een
beroep op zijn verantwoordelijkheidsgevoel door duidelijk te maken hoe noodlottig
zijn gedrag is voor haar en uiteraard voor Katryntje, en door impliciet zijn raad te
vragen. Die laatste wending, waarmee de rijpe vrouw toont, in de jongeman een
bondgenoot te willen zien, is weer helemaal van Terentius afkomstig (vzn. 2499-2512,
Ter., Eun. 864-870). Evenzo het sluiten van het bondgenootschap, dat vlot leidt tot
de in een blijspel passende ontknoping (vzn. 3132-3147, Ter., Eun. 1036-1040).
Wie komedies ernstig neemt, mag Bredero verwijten dat hij de vooruitzichten voor
de bruid nog iets rampzaliger heeft gemaakt dan Terentius: Writsart is - in het
misschien niet helemaal betrouwbare verslag van de opgewonden dienstbode - een
duidelijker sadist dan Chaeria (vzn. 1808-1809) en bovendien is hij venerisch besmet
(vs. 1524).
VI Taal, stijl en dichtvorm
Taal
Moortje was het eerste toneelstuk van Bredero dat na 1729 herdrukt werd: in 1859.
Hoofts Warenar was eraan voorafgegaan: de opzienbarende editie van 1843,
waarmee Matthias de Vries al dadelijk kritiek heeft gewekt wegens de argumentering
van het uitsluitend taalhistorische karakter 2 . De bezorger van Moortje 3 was A.C.
Oudemans, de pionierende lexicograaf van Bredero en
1 Handvesten, ofte privilegien ende octroyen (...) der Stadt Amsterdam I (1748), blz. 572.
2 R.C. Bakhuizen van den Brink, ‘Hoofts Warenar, uitgegeven door De Vries’, De Gids, 1843,
herdrukt in Id., Studien en schetsen over vaderlandsche geschiedenis en letteren, III, Den
Haag 1876, blz. 307-339.
3 In de reeks Klassiek-Letterkundig Panthéon, Schiedam 1859.
G.A. Bredero, Moortje