Moortje van Bredero - Dalton Voorburg

392
2607 Wormer Misschuytjes. In Wormer bevonden zich vele beschuitbakkerijen,
die een wereldwijde handel dreven. In Soetebooms Saanlandsche Arcadia
(1658) leest men o.a.: ‘'t Getal der Backplaatsen reeckent men nu by de hondert,
die jaarlykx bezigen omtrent 40 000 gulden aan melk en 30 000 gulden aan
Gist. De Beschuyt wordt versonden in beyde Indien, Brasil, na Oosten en
Westen, behalven de Ventschuiten, die met omtrent 70 000 groot als klein
Vaartuigh in Vrieslandt, Greuningerlandt, Hollandt, Zeelandt, ook in Emderlandt,
Noordstrandt en Hamburgh ja op vele andere plaatsen vertieren’. Zie verder
Stoett, blz. 209. Nog uit J. ten Hoorn, Wegwyzer door Amsterdam (1726)
vermeldt A. Korthals Altes (NRC Handelsblad, 26 april 1976) ‘Wormer
Beschuitschepen’.
2616 alle dommelicke sondachs. Dommelijk is bijvorm van doemelijk,
oorspronkelijk met kracht van verwensing, later van grote nadruk (vgl. het
huidige verdomd in verdomd mooi enz.). Een dommelijke dag = een
godganselijke dag; alle dommelijke dagen = volstrekt alle dagen.
2628 ioeghen. De ‘constructio ad synesin’ of ‘sylleps’ is bij Bredero zeer gewoon.
Een kras geval, wegens de nabijheid van onderwerp en persoonsvorm, is Rodd.
ende Alph. vs. 1051: ‘Myn Ghesin swichten snel’. Hier kan geen verleden tijd
enkelvoud bedoeld zijn (op zichzelf nl. zou swichten bij onze dichter best een
schrijfwijze kunnen zijn voor zwichtte). Kollewijn in de editie van 1890 (I, blz.
45) tekent op die plaats aan: ‘Een meervoudig praedicaatswerkw. stond dikwijls
bij een collectief als onderwerp.’
2642 walbarcken. Kiliaen en Dodonaeus geven als Latijns equivalent Cedrus
Mauritana (Verdam, Middelnederlandsch Woordenboek IX kolom 1625). Het
moet dus wel hard hout zijn geweest, en geen berk.
2645 De hier genoemde volksboeken zijn Fortunates Borse, Historie van Floris
ende Blancefleur en Amadis de Gauwelen. Van de Amadis verscheen het
eerste deel der Ned. vertaling in 1546.
De Fortunatus (naar een Duits volksboek van 1509) werd vertaald midden
16de eeuw; van de druk van Floris ende Blancefleur waarop hier gedoeld wordt
(1517), zijn slechts twee bladen bewaard (U.B. Gent). De oudste volledig
bewaarde druk is van 1642.
2649 wat stacker een gelt in d'Appelen. Vooral bij het Sinterklaasfeest verborg
men geschenken in een appel. Als deze tot een zogenaamde sluitappel was
gesneden, waarbij een rij ineensluitende tanden ontstaat, konden er na
verwijdering van het klokhuis, geldstukjes in verstopt worden. De vertaling van
dit vers door Stoett: ‘wat werd er veel geld uitgegeven aan appels’ is onjuist.
Zie Verdenius, Studies over 17de eeuws, blz. 67.
2652 Stoett (blz. 215) merkt op dat de naam Fytje Floris in het Groot Lied-boeck
voorkomt (men zie onze editie van het Groot Lied-boeck, I, blz. 83, en ook II,
blz. 220), maar dit helpt weinig tot de verklaring. Men kan erover twisten of jou
bezittelijk vnw. dan wel ‘dativus ethicus’ is.
G.A. Bredero, Moortje