Moortje van Bredero - Dalton Voorburg

83
Het eindoordeel 1 wijst zowel een totaal ongunstig vonnis van Jeronimo de Vries als
een bovenmatige lofprijzing van Willem de Clercq af. ‘De geheele zeventiende
eeuw’, zegt de (latere) Leidse hoogleraar, - die een tijdgenoot van Carel Vosmaer
was, - generaliserend, ‘had zich nog te weinig rekenschap van 't innigst wezen der
klassieke kunst gegeven’ en ‘Bredero's onderneming’ was ‘reeds van den beginne
tot schipbreuk veroordeeld.’ Maar door de ingevoegde ‘Verhalen’ worden er ‘eenige
opmerkelijke lichttinten’ aan bijgezet, en wordt het als ‘zijne eigenaardige taak’
getoond, zegt de (latere) realistische romanschrijver en correspondent van Emile
Zola, ‘naar de vrije inspiratie zijner kostelijke gaaf, eene altijd frissche, welgelijkende
schilderij van het leven zijner dagen aan het nageslacht over te leveren.’
De volgende handboekschrijvers wijken in hun beoordeling even weinig van het
pionierswerk van Ten Brink af als hun voorganger Jonckbloet had gedaan. Kalff
prijst de ‘uitweidingen en invoegsels’, al zijn ze niet ‘alle ter snede aangebracht’ 2 .
Te Winkel, die veel nadruk legt op de onwaarschijnlijkheden die de verplaatsing van
Athene naar Amsterdam heeft meegebracht, en vindt dat het verschil tussen Moy-aal
en Thais het stuk ‘platter’ heeft gemaakt dan het origineel, looft alweer alleen de
‘uitvoerige tusschenvoegsels, die weliswaar aan de kunsteenheid van het stuk
schade toebrengen, maar waarin met groot talent en veel geest de eigenaardigheden
van het Amsterdamsche leven (van Bredero's) dagen geteekend zijn 3 .’ Prinsen is
vooral verdedigend. Al ‘mag de opzet van het stuk wat te Romeinsch gebleven zijn,
meesterlijk heeft Bredero hier toch het Amsterdam van zijn tijd in den wilden
zinneroes, die met zijn krachtige levensuiting moest gepaard gaan, uitgebeeld.’ De
personages komen Prinsen niet zo anachronistisch voor: ‘Zoo waren er wel
Amsterdamsche jongens en snollen in het begin der 17de eeuw.’ 4 Walch
daarentegen, die duidelijk geniet van de ‘oudvaderlandsche plastische verhalen’,
pikt de ‘tafelschuimer’, - ‘niet den indruk (makend) als zoodanig aan de vaderlandsche
werkelijkheid te zijn ontleend’ - eruit als voorbeeld van de bestanddelen waardoor
Moortje ‘toch niet
1 A.w., III, blz. 180-181.
2 G. Kalff, Geschiedenis der Nederlandsche letterkunde IV (Groningen 1909), blz. 168.
3 J. te Winkel, De ontwikkelingsgang der Nederlandsche letterkunde, 2de druk (Haarlem 1923),
III, blz. 177.
4 J. Prinsen JLzn., Handboek tot de Nederlandsche letterkundige geschiedenis, derde druk
(Den Haag 1928), blz. 283.
G.A. Bredero, Moortje