Moortje van Bredero - Dalton Voorburg

60
Om het tweede doel te bereiken dient zij de door haar verachte Thraso-Roemert
nog te vriend te houden ten koste van Phaedria-Ritsart, aan wie ze zich kennelijk
binden wil, hetzij uit liefde hetzij om materiële redenen of op grond van het een én
het ander. Het pleit zeker niet in haar nadeel dat ze de jonge en normale Ritsart,
die hartstochtelijk op haar verliefd is, verkiest boven de onwaarschijnlijk domme
piratenkapitein Roemert. Dat zij die overbodig wordende beschermer, vermogend
maar impotent, nog een paar dagen wil aanhouden om er zeker van te zijn dat ze
haar pleegzusje in huis krijgt, kunnen we haar moeilijk kwalijk nemen; we zien wel
met verbazing dat ze het hele, voor haar zo belangrijke, plan zelfs wil opgeven als
Ritsart haar die twee dagen niet zou gunnen (vzn. 392-393, conform Eun. vs. 174).
Die uiterste concessie toont een volledig toegedaan zijn aan Ritsart; mogen we het
liefde noemen? Wie haar wantrouwt kan de hartstocht en innigheid in de vzn. 171-196
geraffineerde verleidingskunst noemen en de bereidheid om de bevrijdingskansen
van Katryntje op te offeren voor het verwerven van een toegedane, te zijner tijd
ongetwijfeld zeer gegoede minnaar het toppunt van zelfzucht; ook kan die bereidheid
geveinsd geweest zijn en alleen als uiterste bewijs van liefde beproefd, in welk geval
de proef succes heeft gehad. Laten we een andere scène voor ons nemen.
Als Moy-aal na het tumultueuze vierde bedrijf Katryntje in veiligheid waant en zowel
een zonnige toekomst met Ritsart als de veelbelovende hereniging van het meisje
met haar broer tegemoetziet nu Roemert met de staart tussen de benen is
afgetrokken, ontdekt ze wat er in haar afwezigheid gebeurd is met Katryntje. Een
schokkend misdrijf - en een zekere verwachting in rook opgegaan. Ze moet zichzelf
de schuld geven (vzn. 2427 b-2428). Daar vertoont de booswicht zich, met
‘onbeschaamt ghesicht’ (vs. 2438). Met bewonderenswaardige zelfbeheersing roept
ze hem ter verantwoording vol moordende ironie (vs. 2460 vlgg.). Ze maakt Writsart
ernstig het gewicht van zijn wandaad duidelijk, waarbij ze haar van verontwaardiging
ziedende dienstmeisje het zwijgen oplegt. Dat hij haar eigen vooruitzichten
geruïneerd heeft, verzwijgt ze niet. Haar zelfbeheersing - en natuurlijk de terloopse
mededeling dat het slachtoffer een meisje van goede familie is - maken indruk:
Writsart roept nederig (vs. 2540) Moy-aals medelijden en steun in opdat hij het
mooie Katryntje zal kunnen trouwen.
Een vrouw die in een door niets aangekondigde crisissituatie met zulk beleid
optreedt, verdient ontzag. Bij zo iemand kúnnen al haar gedragingen in het stuk
gezien worden als beveiligingen van haar eigen toekomst. Maar als zij een mens
van vlees en bloed was, zou zij alle recht hebben op het voordeel van de twijfel.
G.A. Bredero, Moortje