Moortje van Bredero - Dalton Voorburg

390
2250 backus van Bremen. Het WNT vermeldt zegswijzen als: zo wijs als het
raadhuis (of: kakhuis) van Bremen, dat van wijsheid omver viel (of: vanzelf
leegliep), gezegd ‘van iemand die waanwijs is’ (WNT III, eerste stuk, kolom
1272). In onze versregel zou ‘eene beteekenis als “dat aanmatigende,
onbeschaamde wijf” althans zeer goed passen’ (t.a.p.). De vele uitdrukkingen
met Bremen en bremer die het WNT in de kolommen 1272 en 1273 geeft, vaak
woordspelingen, doen veronderstellen dat de naam Bremen onze voorouders
nogal voor in de mond lag.
2253 geeselen met nat gras. Stoett (blz. 197) denkt aan uitdrukkingen als ‘met
een vossestaart geselen’, maar die zijn hier toch niet zeer van pas. Is Roemer
zo buiten zichzelf, dat hij denkt aan geselen met verse roeden (een voorbeeld
WNT IV, kolom 699) en aan een langzaam brandende mutsaard van nat hout,
en die twee foltermethoden dooreenhaalt?
2263 groot auwert. WNT, Supplement, kolom 2166, verwijst naar het artikel
Ouwers in een toekomstig supplementdeel.
2318 verhayt wordt beschouwd als identiek met Mnl. verhijt, een krachtterm,
afgeleid van het ruwe hiën ‘beslapen, verkrachten’: MNW VIII, kolom 1832-33
resp. III, kolom 424-25.
2344 hoddebeck. De betekenis van hodde is onzeker. In het Mnl. is hoddebeck
roerdomp. In de 17de eeuw: stotteraar, snapper, snorker, botmuil, lomperd (zie
WNT VI, kolom 778-779); de betekenis die in de annotatie op blz. 90 van onze
editie van het Groot Lied-boeck gegeven is, ‘opschepper, blaaskaak’, voldoet
ook hier.
2402 Also moer, al de nacht gevochten, twee doot en niemant gequetst. Bij
het binnengaan in de herberg sluit Jan-Neef het toneel af met deze spottende
uitroep, die met een toespeling op de erotische strijd blijkbaar de algemenere
zin had: al ons vechten is op niets uitgelopen. Zie WNT XVIII, kolom 971.
2446 guwende. Guwen is ‘een bijvorm van Geeuwen’ (WNT V, kolom 1317)
en komt bij Bredero meermalen voor in de betekenis van ‘Gretig of begeerig
en met afgunst uitzien, loeren naar iets, dat men als 't ware met open mond
tracht te bereiken’ (ald. kolom 1318).
Het is misschien weer taalgebruik dat onze dichter van Spiegel heeft afgekeken
(vgl. Lucelle, ed. Zaalberg, blz. 32): van de vier Noordnederlandse voorbeelden
die het WNT geeft, zijn er twee afkomstig van Spiegel, twee van Bredero.
Inmiddels rangschikt het WNT t.a.p. ons vs. 2446 niet bij de hier (en door Stoett,
blz. 205) veronderstelde betekenisnuance (als enige bewijsplaats), maar bij
‘Geeuwen, gapen; ook b.v. uit verveling’, maar voegt daar wel aan toe dat
misschien ook bedoeld kan zijn ‘gapen in den zin van: met open mond staan
kijken’.
2450-2454 Flouweele Burghwal heette de oostzijde van de O.Z.-Voorburgwal,
het Waterpoortje in de stadsmuur voerde naar een houten brug, de verbinding
van de oude stad met de Lastage. De Bosjes-brugh voert in de Hoogstraat
over de Kloveniersburgwal. Op de hoek lag nl. het arsenaal; bosjes in de naam
is verbastering van Bushuis.
G.A. Bredero, Moortje