Moortje van Bredero - Dalton Voorburg

380
vaghen, bereyden, doecken, panneelen’, hetgeen betekent ‘het schoonmaken
en prepareren van doeken en panelen’. (Zie de editie van Den Grondt ... door
H. Miedema, Utrecht 1973, I, blz. 86.) Het voltooid deelwoord lijkt ons overbodig,
misschien is ‘bereid paneel’ een vakterm die de schilder Bredero zich heeft
laten ontvallen.
562 kleeft an. In het Supplement I van het WNT wordt (kolom 83) deze plaats
aangehaald, ter illustratie van de betekenis ‘Uit iets voortvloeien; er als gevolg
aan vastzitten; er aanzitten’. De constructie, onpersoonlijk, zonder onderwerp,
is ongewoon.
574 oolyck krombient goedt. Het WNT (VIII, eerste stuk, kolom 322) verwijst
naar deze plaats en citeert t.a.p. en ook in XI, kolom 10, een passage uit J. de
Brunes Backet-werk van goede gedagten (Middelburg, 1657), waar de woorden
gorlegoy en oolijck krombeent goed gecombineerd voorkomen; niet in verband
met zeeroof en dus waarschijnlijk niet onder invloed van lectuur van Moortje.
Men mag dus het vermoeden uitspreken dat ‘olijk krombeend goed’ een staande
schelduitdrukking was, waarin ‘krombeend’ niet letterlijk opgevat hoeft te
worden.
580 wech loopen. Die het rantsoen wel opbrochten, moeten degenen zijn die
hun leven wel konden kopen. Het weglopen betekende dus niet noodzakelijk:
vrijgelaten worden.
595 vertuyswuyst is een even onduidelijk woord als vertuysmuyst in andere
drukken. Stoett vroeg zich af, of wij niet moeten lezen verruysmuyst, partic.
perf. van verruismuizen, dat volgens WNT XIII, kolom 844, naast roezemoezen
voorkwam. De betekenis ‘onstuimig, wild en woest doen of zijn’, toegepast op
‘drinkers, dronkaards, bij drinkpartijen of drinkgelagen’ en ‘verliefde vrijers, bij
hunne galante avonturen’, lijkt goed te passen bij de levensgeschiedenis van
de Landsman van Kackerlack.
635 der harten. De vrouwelijke buigingsvormen bij harte kennen wij nog: ter
harte gaan (nemen), van ganser (heler) harte.
655 Koe-voet was destijds een gebruikelijk soort vlees (vgl. WNT VII, tweede
stuk, kolom 5016-17), blijkbaar hoorde het vlezige gedeelte van de poot erbij.
Ook nu nog is een voet een kwart van een koe.
666 'teeltste. Dikwijls komt men in zeventiende-eeuwse geschriften ts tegen
waar men s verwacht. In Moortje doet het verschijnsel zich b.v. ook voor bij
twee andere superlatieven: aldertroutste (vs. 1078) en alderswaartst (vs. 1765);
in een brief aan Hooft staat ‘uwe lieve ouders ende wtgelesentste hujsvrouwe’
(H.W. van Tricht, De briefwisseling van P.C. Hooft I, blz. 277). In Het daget uyt
den Oosten schrijft Bredero echter ook schaerts (vs. 89), en in vs. 339 van
Moortje is, behalve naarts (vs. 2908), yeuwerts eveneens een voorbeeld (vgl.
yewers in de vzn. 603 en 889). Schrijfwijzen als trosten (vs. 2018) en mette
korsten (vs. 2210) wekken de gedachte, dat in het toenmalige Hollands ts en
s in sommige posities verwisselbaar waren.
671 Kittebruers. Breur voor broer is een typisch voorbeeld van de ô-umlaut,
die in onze
G.A. Bredero, Moortje