Moortje van Bredero - Dalton Voorburg

57
dan ook aan Pythias. Bredero sloot zich zowel bij Bourlier (96 r o ) aan als bij Van
Ghistele (F iv v o ), die beiden Ter. Eun. 856 b-858 a toekenden aan Thaïs.
Enkele misverstanden in Bredero's bron zijn te wijten aan nog onvoldoende kennis
van het idioom der Romeinse comici bij de zestiende-eeuwse latinisten. Het heerlijke
gebruik dat Bredero gemaakt heeft van het veronderstelde blauwbekken van
Koenraat is al vermeld (blz. 51). In III, 2 betoont Kackerlack zich een panlikker door
(bij herhaling) te vragen wanneer men nou eindelijk gaat eten, waarmee hij zich de
verachting - in terzijdes geuit - van Koenraat op de hals haalt. In het Frans vinden
we ‘à le voir seulement, tu dirois que cestuy-cy est né de mon homme que voila’
(B., 75 r o ), hij ziet dus de gelijkenis tussen de gulzige Gnato en de begerige Thraso.
Tegenwoordig is men er wel achter, dat het Latijn een vraag bevat: Ex homine hunc
natum dicas? (Ter., Eun. 460) ‘Zou je zeggen dat dit wezen uit een mens geboren
is?’ De Triplex en Bourlier vatten ex homine op als ‘uit die kerel’, dus: Gnato een
zoon van Thraso. Vandaar de spot en minachting van Koenraat voor het soort
platterts waar die twee toe horen: ‘het is een volck dat op malkander past’ (vs. 1299).
Van Ghistele geeft kleur aan zijn weergave: ‘Tschijnt God heeft den eenen/ wt den
anderen gescapen Sy passen op een so Mampa/ op zijn fluyte’ (C vj v o ).
Ook het volgende voorbeeld zegt niets ten nadele van Bredero's taalkennis,
integendeel. Als de wraak van Roemert in IV, 7 Moy-aal dreigt, zal Frederyck haar
beschermen en haar huis verdedigen. Hij trekt de vijand tegemoet, met instructies
en aanmoedigingen van de vrouw des huizes. Ze roept hem nog na: ‘Vryer hem! u
Mantel valt van 't lijf’ (vs. 2195). Dat klinkt helemaal in overeenstemming met de
scène. In het Frans staat er: ‘Leuez en haut vostre manteau’ (B., 91 r o ) en inderdaad,
het beeld van de jonkman die vlak na een copieus maal vrouwen gaat beschermen
tegen optrekkende vijanden, wordt extra belachelijk als iemand roept: ‘Je kleren
zakken af!’ Maar de woordenboeken en commentaren leren ons dat Attolle pallium
(Ter. Eun. 769) wil zeggen: ‘bereid tot u tot de strijd!’ en dit krijgt pas zijn ironische
waarde door de bezorgde volzin die Thaïs erop laat volgen. De spot die Moy-aal
ten beste geeft en die uitgelokt is door de mantel die opgehesen moet worden,
verschilt hemelsbreed van de verzuchting die haar Franse voorbeeld slaakt: ‘ie suis
perdue, cestui mesme a besoing d'auocat, lequel i'appreste & pren pour mon
defenseur’ (B., 91 r o ). Telkens weer zien we hoe Bredero maar een half woord nodig
heeft om tot een ontlading te komen waar niets van in zijn bron staat.
Eigen vertaalfouten treffen we in dit werk van Bredero niet aan; ze waren ook
G.A. Bredero, Moortje