Moortje van Bredero - Dalton Voorburg

69
‘ick driesch de dolle donder’ (vs. 2153), enz. enz. De voorliefde van de dichter voor
dit klankeffect 1 demonstreert zich overtuigend in de verzen 3335 en 3338, als hij -
toch naar alle waarschijnlijkheid de vrije keus uit de Amsterdamse vóórnamen
hebbend - eerst ‘Floris’ met ‘Flip’ combineert en dan ‘Trijn’ met ‘Truy’. De stilistische
waarde horen we in het indringende van ‘(sy) lurckten so langh, tot zyt hadt in haar
lijf’ (vs. 947), ‘hoe sy noch in't lest haar lieve liefjes loonen’ (vs. 1129) of ‘wien heeft
haar kostel kleedt so schendich durven schueren?’ (vs. 2412). Dikwijls gaat de
klankherhaling samen met tautologie of althans met nevenschikking van enigszins
zinverwante woorden: ‘Wijsheidt en Wetenschap’ (Opdracht, blz. 111, r. 37), ‘swierde
en swerfde’ (Inhoudt, blz. 120, r. 24), ‘met haar spelen, En stormen, en kussen, en
stoeyen, stroocken, streelen, En slapen neffens haar’ (vzn. 1104-1106), ‘bancken
noch ... bicken’ (vs. 1513) en het komt ook voor dat de herhaling een onbeklemtoond
voorvoegsel betreft, hetgeen dan toch de juiste uitwerking geeft: ‘verslampamt, en
versluymt, ... verwaarloost, en versuymt, ... vertuyswuyst, en verspeelt,
Verhasardeert, versloert, verslemt, en verbourdeelt’ (vzn. 593-596), - trefzeker
doordat de gelijkheid van betekenis van het prefix (vgl. WNT XIX, I, kolom 11: ‘een
verspillen door de handeling of werking die in het simplex wordt uitgedrukt’) ons de
ondergang van de persoon in kwestie zo nadrukkelijk inscherpt, - ‘ontblooten en
ontkleeden’ (vs. 1631). De klankherhaling betreft somtijds identieke woordkernen:
‘het nederighe Nederlant ... vernedert’ (Inhoudt, blz. 119, r. 13), ‘afgunstich ...
mis-gunden’ (vs. 547), ‘myn wil onwillich’ (vs. 1694), ‘(e)en vondt te vinnen’ (vs.
2578), ‘beleyder van't beleydt’ (vs. 3129), zodat men van annominatio kan spreken.
Dr. Damsteegt heeft erop gewezen (a.w., blz. 36) dat de tautologie ook dikwijls
voorkomt zonder klankherhaling: ‘eten noch ... kauwen’ (vs. 575), ‘beroydt en pover’
(vs. 597), ‘geck en Taeffel-sot’ (vs. 622), ‘benepen en ghespannen’ (vs. 1004),
‘bepeyns en wel versin’ (vs. 1386), ‘ruynen en Kappoenen’ (vs. 1819). De Opdracht
staat vol met zulke verdubbelingen.
Tot de herhalingen hoort de anaphora: de opsomming van bekwaamheden van
het Moortje in de vzn. 1325-1327 is een eenvoudig voorbeeld (‘Sy schrijft ... sy kan
...’, uitlopend op ‘Sy doet oock wat sy doet, sy doet het meesterlijck’) en heel
expressief is het opschepperige ‘Ick ... Ick ... Ick ...’ van Frederyck in de vzn.
2150-2153, gevolgd door het fraaie kwatrijn, de vzn.
1 Die voorliefde blijkt ook in het Groot Lied-boeck; zie de Inleiding van G. Stuiveling in deel II
van onze editie, blz. 52-53.
G.A. Bredero, Moortje