Moortje van Bredero - Dalton Voorburg

79
Het duidelijkste blijk van waardering is navolging. In dit opzicht staat Bredero's
Moortje op één lijn met de Annales van Tacitus, verscheiden sonnetten van Petrarca
en de Pastor Fido van Guarini! Immers toen er een kasstuk nodig was om de dure
enscènering van de Baeto goed te maken, heeft Pieter Corneliszoon Hooft,
waarschijnlijk onder de verse indruk van de vertoning van Moortje, of misschien van
de lectuur van het handschrift of van gesprekken over Bredero's plan voor de
bewerking, hetzelfde procédé toegepast op de Aulularia van Plautus dat Bredero
had geïnaugureerd ten opzichte van de Eunuchus van Terentius. Geïnaugureerd
voor de Nederlandse toneelschrijfkunst althans, want Catharin Ledoux was hem
voorgegaan 1 . En de navolger had een voorsprong die beider prestaties
onvergelijkbaar maakt als bewerkingen van klassieke litteratuur: hij was vertrouwd
met het oorspronkelijk.
Op grond van diverse overeenkomsten, - in typen, in intrige, in woordgebruik of
namen, - heeft men invloed van klucht- en blijspelen van Bredero aangewezen.
Naeff somt ook deze gevallen op 2 ; het Moortje noemt hij uitdrukkelijk in verband
met de Klucht van de bedrooge Gierigaart van zekere M. Waltes (1654) en met Sr.
Filibert van Joan van Paffenrode (1657). Het is hachelijk om op niet meer dan
gelijkluidende uitdrukkingen af te gaan, maar in combinatie met verdere
omstandigheden kunnen ze navolging waarschijnlijk of zeker maakt. Een voorbeeld
van het eerste is het citaat uit Franssoons Giertje Wouters bij Kalff 3 : ‘vrees ghy niet,
dat Breero in sen darmen quaet is’. Niet alleen de naam van de dichter, - vijf jaar
tevoren overleden, - maar ook de omstandigheid dat Jan Franssoon een drempeldicht
voor Moortje heeft geleverd 4 , maken het hoogstwaarschijnlijk dat in sen darmen
quaet is afkomstig is uit vs. 2238. Zekerheid, voorzover de filologie die geven kan,
hebben we in de berijmde Terentius-vertaling van Jacob Westerbaen 5 . Met de vzn.
587-588 vergelijke men, b.v., deze verzen uit zijn Eunuchus-berijming:
1 Zie hiervoor, blz. 20-24.
2 J.P. Naeff, a.w. blz. 31-33.
3 J.P. Naeff, a.w., blz. 25. Een ander voorbeeld: ‘ick sou jou jou reusel an flarden scheuren;
En spouwen jou als en dubbelen Arent midden deur.’ J. Franssoons Giertje Wouters, ... Op
nieuws ghedruckt voor de derde maal (Amst. 1640), fol C 1 r o , te vergelijken met Moortje vs.
1229. Het stuk vertoont duidelijker reminiscenties aan Lucelle.
4 Zie verderop, blz. 127.
5 J. Westerbaen, De VI comediën van Terentius, Den Haag 1657, blz. 15 enz.
G.A. Bredero, Moortje