Moortje van Bredero - Dalton Voorburg

389
schijtvenijn, grasduivel nooit een andere bewijsplaats voor het gebruik van het
verkleinwoord dan deze uitval van Frederyck.
2079 Ba nues. De spelling in twee woorden pleit voor de opvatting die in de
aant. op Lucelle vs. 2430 de voorkeur krijgt: interjectie + treiterend substantief,
maar de noot van C.F.P. Stutterheim op Spaanschen Brabander vs. 479 houdt
zich aan de interpretatie als samenstelling (ald. blz. 191). Echt honend klinkt
de variant Be neus, in een context van jouwende interjecties: Be neus / se
lickense / se krabben / geck hou hy. Groen-geel / Groen-geel / se klimmenje /
byje ruch / jou / jou. (A.v. Mildert, Boertighe Clucht van Sr. Groen-geel. Herdruk
van 1643, fol. A 4 r o .)
2135 verbandt. De praeteritumvorm met a is blijkens WNT XIX, kolom 571 een
germanisme in de bijbelvertalingen van de 16de en 17de eeuw; het voorkomen
op deze plaats in Moortje wordt daar verklaard uit ‘rijmnood’.
2146 Haegghemans volck. Hageman kan een bijvorm zijn van hackeman,
koopman in 't klein en dan arme kerel. Oudemans (blz. 139) tekent aan:
‘Misschien is Haeggeman de naam van een niet gunstig bekend hoofd of leider;
misschien ook komt hier het woord haag in aanmerking, dat in zijne
verbindingen, zoals in haagmunt, enz. eene ongunstige beteekenis heeft.’
2228 in haar ponctifikale volle krits. Krits is misschien gevormd naar het Nederd.
kreytz, kring, omtrek, waarvoor men raadplege J. de Vries, Nederlands
Etymologisch Woordenboek (Leiden, 1971) op kreits. In zijn volle krits betekent
dan: in zijn volledigheid, zoals het behoort. Vandaar: in volle luister. Pontificaal
(Lat. pontificalis) eig. wat bij een bisschop past, vandaar ruimer: luisterrijk.
2233 stoepjes. ‘stadssoldaten, nachtwacht’ heeft een onzekere afleiding.
Oudemans (blz. 376) dacht aan stuipen, buigen, het zouden dan soldaten zijn,
krom van ouderdom, niet geschikt voor velddienst. Ter Gouw zag verband met
stoepen = geselen. Te Winkel meent, dat het oorspronkelijk de naam van een
soort weerwolf is. Franck-v. Wijk en J. de Vries in hun etymologische
woordenboeken zien er een verkorting in van stoepschijter, iem. die zijn stoep
niet verlaat; zo ook WNT. Stoett denkt aan het verblijf en het slapen in de stoep
met luifel, zijschotten en banken.
2235 nabben-naers of abbenaers. J.W. Muller (Alb. Kern blz. 262) onderstelt,
dat Abbe (Albert) een naam voor de duivel is geweest (vgl. Hein). Het woord
beduidt dan: het gat van de duivel, synoniem met Nobisgat. Zo ook WNT IX,
kolom 2029 onderaan.
2248 Het WNT III, eerste stuk, kolom 1327, oppert ook een andere betekenis
voor brief van macht; er zijn blijkbaar geen andere voorbeelden genoteerd,
vandaar: ‘naar 't schijnt zooveel als: lastbrief (...). Of is bedoeld: een krasse
brief?’ Stoett (blz. 197) sluit zich hier geheel bij aan. Maar gallicistische
uitdrukkingen met ‘brief van’ zijn zo veelvuldig, - terwijl de verbinding van macht
in het WNT noch s.v. Macht noch s.v. Van is aan te treffen - dat er weinig reden
is om in brief van macht iets anders te zien dan machtbrief (= ‘volmacht’. WNT
IX, kolom 75). Deze opvatting past uitstekend bij de karikaturale opgeblazenheid
van Roemer, die over ‘onse Stadt van Dort’ spreekt alsof hij graaf van Holland
is.
G.A. Bredero, Moortje