Moortje van Bredero - Dalton Voorburg

49
Enige bijval zal ook wel uitgelokt zijn door de ergernis van Kackerlack, die gezien
heeft hoe de ‘Dief-leyers’ met ruw geweld de ‘middel-straet’ ontruimen, waar
visvrouwen met hun nering blijkbaar de passage stremden (vzn. 714-722).
Spot en verwijt zijn de vormen waarin Bredero zijn kritiek op toestanden,
gewoonten en karakters over het voetlicht brengt. Op een uitzondering na (de zucht
naar magerte of slankheid) maken al zijn aanvallen en klachten deel uit van wat hij
aan de oorspronkelijke tekst heeft toegevoegd, en merendeels hebben ze betrekking
op Amsterdamse of Hollandse omstandigheden en dragen ze dus bij tot de
vernederlandsing die het antieke stuk dichter bij het publiek moest brengen.
De Latijnse Eunuchus telt, zonder de Prologus, 1049 versregels, Moortje telt er 3356
oftewel 3,2 maal zoveel. Het verhoudingsgetal zegt uiteraard niet alles, daarvoor is
het verschil tussen de twee talen te groot, maar welsprekend is het niettemin.
Uit het voorafgaande is waarschijnlijk duidelijk geworden, dat de toegenomen
omvang van de tekst voor een klein deel kan worden toegeschreven aan de
verduidelijkingen van Antesignanus en voor een groot deel aan de uitbreidingen
waardoor Moortje voor Bredero's tijd- en stadgenoten in een vertrouwde wereld
speelde. Leest men het stuk met een verse herinnering aan de komedie van
Terentius, dan dringt zich een zonderling beeld op: alsof een klassieke zwart-witfilm
was gemoderniseerd door het invoegen van scènes in kleuren.
Toch is een ander verschil niet minder belangrijk: Moortje is berijmd naar een
Franse prozatekst en het is bekend dat, althans in de 16de en 17de eeuw, de
overbrenging van ongebonden naar gebonden rede het gebruik van meer woorden
nodig maakte 1 . Een klaus is meestal niet korter dan een alexandrijn, al zijn er stukjes
woordenwisseling die iets van het tik-tak van tennissen hebben: vzn. 449-454,
1817-1837, 2414-2418. De dichtvorm stelt nu eenmaal zijn eisen. Parmeno's vraag
naar de leeftijd van het geheimzinnige meisje en Cherea's antwoord luiden in de
Franse vertaling: ‘Pa. Les ans? Ch. Les ans! seize mon amy’ (B., 68 r o , waarbij de
laatste twee woorden door Bourlier aan de tekst van de Triplex zijn toegevoegd).
Bredero geeft het aldus weer:
K. Hoe out? Wr. Na datse scheen aan't wesen of bedaaren
So is sy out ontrent haar ses of achthien Jaaren. (vzn. 1012-1013)
1 Zie b.v. de Inleiding van Lucelle in onze reeks, blz. 20-22.
G.A. Bredero, Moortje