Moortje van Bredero - Dalton Voorburg

47
de ijstafreeltjes op zichzelf al deed. Het verbaast ons niet meer, dat drie regels van
Laches (B., 101 r o -v o ) zijn uitgedijd tot 116 versregels van Lambert (vzn. 2877-2992).
De verdedigers van de komedie hebben zich vanouds beroepen op de verbetering
der zeden die het gevolg van de vertoning zou zijn. We hebben gezien dat Van
Ghistele en Bredero hun bewerkingen van de Eunuchus hiermee hebben aanbevolen
(blz. 28). Men kan het toneel echter ook gebruiken om door klacht of aanklacht in
monoloog of dialoog bepaalde misstanden, althans wat de auteur daarvoor houdt,
aan de kaak te stellen. Terentius heeft dat gedaan in de passage (Eun., 313-316)
waar Chaerea de natuurlijke schoonheid van het onbekende meisje contrasteert
met de modieuze voorkeur voor magerte, die maakt dat moeders hun dochters met
keurslijven benauwen en ze te weinig te eten geven. Bourlier geeft die vier verzen
iets omslachtiger maar tamelijk getrouw weer (B., 67 v o -68 r o ). Bredero voegt hier
kwakzalversmiddelen en ‘dranckjes van Doctoren’ aan toe en het eten van
onverteerbare stoffen; hij beschrijft de noodlottige gevolgen in het geval van ‘die
Blieck-vyst, die daar gist'ren achter sat’, waarbij we ons blijkbaar een gebaar naar
achter in de zaal moeten voorstellen. Aan het slot van de tirade noemt Writsart nog
het inbakeren, waardoor de jongens nooit ‘volwasse kloecke mannen’ worden (vzn.
969-1007).
In Moortje wordt dit middel om kritiek te spuien een dozijn malen aangewend.
Soms geeft een neutrale mededeling in de Franse tekst er aanleiding toe. Dat de
oom van Thaïs ‘vn peu trop aspre au gaing’ was (B., 59 r o ), houdt nog enige afkeuring
in, maar dat hij na de dood van zijn zuster het geroofde meisje verkoopt vertelt Thaïs
zonder merkbare ontroering. Wellicht is dat haar mogelijk doordat het pleegzusje
gekocht werd door Thraso, die het meisje nu aan Thaïs cadeau wil doen (t.a.p.).
Aan Moy-aal daarentegen ontlokt haar ooms gierigheid een aanklacht tegen de
geldzucht, de ‘gront-vest aller quaden’, waarbij ze een levendige beschrijving geeft
van zijn karikaturale gedrag als vrek (vzn. 203-228). Ritsart op zijn beurt uit zijn
verontwaardiging over het ‘veyllen by de Turcken of Barbaren’: zelfs in Amsterdam,
zegt hij, zijn er die zulke handel drijven, namelijk in Pernambuco, ‘maar 't sal Godt
niet verhoolen blyven’ (vzn. 232-236). Zeer bevredigend voor Ritsart zal het
rampzalige lot van de oom geweest zijn (vzn. 237-282). De slavenhandel in het
‘diefsche Barberije’ wordt nog aan de kaak gesteld in de jammerlijke autobiografie
van Katryntje (vzn. 531-586) 1 .
1 Zie noot 2 op blz. 36.
G.A. Bredero, Moortje