Moortje van Bredero - Dalton Voorburg

65
Hooft 1 , wiens gerechtvaardigde roem vooral berust op de zeven delen van zijn
Bijdrage tot een middel- en oud-Nederlandsch woordenboek (Arnhem 1870-'80).
Zijn Pantheon-deeltje gaf ook niet meer dan: 24 bladzijtjes inleiding, bestaande uit
biografische gegevens, een betrouwbare tekst, waarin weliswaar het proza en de
lofdichten ontbreken, en ruim 40 pagina's met over de 600 woordverklaringen
achterin. Op de, tenslotte alleen de tekst bevattende, herdrukken hiervan en de niet
overdadig geannoteerde volledige Bredero-edities van 1890 en 1923/'29, volgde in
1931 de uitgaaf van Stoett.
In die taalkundige standaarduitgaaf heeft de tekstbezorger niet alleen
lexicografisch, maar - in zijn inleidende paragrafen - ook naar de klank- en vormleer
de tekst van Moortje zo volledig besproken, dat men zijn werk een hoogtepunt moet
noemen in de historie van twee eeuwen van beoefening der taalkunde van het
Hollands. De huidige editie is in de eerste plaats op letterkundige belangstelling
gericht, en bescheidener beladen met taalkundige materie. Daarom volgen hier
conclusies die uit de studie van Stoett zijn te trekken; de dialecthistoricus vindt zijn
gading in diens genoemde editie. Voor het verstaan van de tekst zijn onze
ophelderingen aan de voet van de bladzij waarschijnlijk meer dan voldoende, als
de lezer gewaarschuwd is voor zulke ‘fonetische’ schrijfwijzen als syter (zij het haar,
‘zij heeft zich’, vs. 1206), de luyer duer (de lui haar deur, ‘de deur van de mensen’,
vs. 1550), tissen ('t is een, vs. 2888) en batet (baat het, vs. 3007), en verdacht is
op dialectvormen: sinje (ben je, vs. 1821), mijn, men (mij, me, passim), vangt (van't,
vs. 647), hiel (heel, vs. 657, 674, 856), bien (been, vs. 689, 1226), of (af, vs. 723,
727, 784, 1224, 1225, 2586, 2678), sel (zal, vs. 787), het (heeft, vs. 855), nuwt,
nuwe (nieuw, nieuwe, als in het Afrikaans, vs. 1517, 2644, resp. 695, 2034),
oppebrocht (opgebracht, vs. 1259), afterst (achterste, vs. 1455). Aandacht verdienen
ook de zgn. svarabhakti-klinkers b.v. in Wolif (vs. 1647), schellem (vs. 1654), sorich
(zorg, vs. 1862), die veelal evenmin gedrukt worden als tegenwoordig, maar in een
deel van de gevallen waarschijnlijk toch gelezen moeten worden wegens metrum
of rijm: arch (vs. 1153), volck (vs. 1164), walch (1178), Aernt (vs. 1229),
meyde-melcker (rijmend op wat sel icker, vs. 1493). De slot-n na -e is in Bredero's
spelling een heet hangijzer: broeden (broedde, vs. 1720) en nooden (noodde, vs.
1724) zijn mogelijk fonetische schrijfwijzen, maar bijv. de -n van stelden (vs. 1846)
en het ontbreken ervan in uytsweere (vs. 1991) zijn te verklaren uit het rijmwoord
en
1 A.C. Oudemans, Sr., Woordenboek op de gedichten van G.Az. Bredero, Leiden 1857. - Id.,
Taalkundig woordenboek op de werken van P.C. Hooft, Leiden 1868.
G.A. Bredero, Moortje