Moortje van Bredero - Dalton Voorburg

66
het bedreigde bestaan van de medeklinker in de uitgang -en. Daarvan dient men
wel te onderscheiden toelaten (vs. 1678), dat een regelmatige meervoudsvorm van
de tegenwoordige tijd is bij het onderwerp men.
Zoals Stoett al heeft opgemerkt, spreken de personen in Moortje in het algemeen
‘de Amsterdamsch-Hollandsche taal’, mede kenbaar aan de vermelde dialectvormen,
al laat de dichter zich ook wel eens ‘litteraire schrijftaalvormen’ ontvallen: kleen (vs.
823), diets (vs. 1916) 1 . Het taalgebruik kan in individueel verschillende mate
‘dialectisch’ zijn: het gehalte aan dialectvormen wisselt naar leeftijd, stand en
omstandigheden. Lambert en Geertruy, beiden bejaard, de van buiten de stad
afkomstige marktkooplui in het verhaal van Kackerlack (vzn. 639-737) en de
belachelijke, domme, ruwe Roemert zijn de enigen die niet ‘vrij beschaafd’ spreken.
Bij deze uitdrukking van Stoett moeten we in het oog houden, dat zijn generatie
neerlandici met grote belangstelling zocht naar de zo moeilijk achterhaalbare
geschiedenis en voorgeschiedenis van het gesproken ‘algemeen beschaafd’, en in
verband hiermee dat de voornaamste woordvoerder, C.G.N. de Vooys, het
taalgebruik van de meeste personages in Moortje, voorzover het niet duidelijk
dialectisch was, - enigszins teleurgesteld, maar ongetwijfeld zeer juist, - ‘letterkundig
geschoold’ dan wel ‘letterkundig-gestileerd’ noemde 2 .
Stijl
Met de observatie dat Bredero onderscheiden taalvormen bezigde bij verschillende
personen zijn we op stilistisch terrein gekomen. Niet alleen woordvormen koos de
dichter - behoudens uitzonderingen - trefzeker, ook syntaktische middelen. Als
Frederyck diep getroffen is doordat Moy-aal, die hij kort tevoren nog zo wantrouwde,
hem zijn zuster terugbezorgt, spreekt hij, zoals de iets oudere vrouw met recht zegt,
‘manierlijck en verstandich’ (vs. 2136); met de
1 Op blz. VIII rekent Stoett ook vier ‘vuur’ daartoe. Het is echter bepaald een Hollandse
volkstaalvorm. Zie K. Heeroma, Hollandse dialektstudies, Groningen-Batavia 1935, blz. 109
en kaartje 19; J. van Ginneken, Drie Waterlandse dialecten. Alphen aan den Rijn 1954, I, blz.
327; J.C. Daan en K. Heeroma, Zuidhollands. 1965, blz. 37-38.
2 C.G.N. de Vooys, ‘Omgangstaal in het begin en tegen het einde van de 17de eeuw’ in NTg
XLIII = 1950, blz. 132.
G.A. Bredero, Moortje