Revista (PDF) - Universidade do Minho

132
DIACRÍTICA
natureza humana. Nen o liberalismo, nen os seus opoñentes, souberon
poñer ao descuberto aquilo que lle era propio: a defensa da libertade
da persoa. Así, Europa vai caendo no terror e na confianza, traizoando
a súa propia esencia: a da creación. Pasando da inxenuidade máis optimista
ao terror, que se vai apoderando de todos os resortes vitais e, moi
especialmente, despóis da guerra do catorce, ata convertela nunha
mortal quietude, nun pantano, no que só fica un fangoso escepticismo.
O custe a pagar é alto. Enredándose nas súas victorias, o pensamento
europeo dana as súas propias raíces, traiciona os seus principios.
Paralizase o mellor do home: «encontrar tras la inmediatez pavorosa
de los hechos, las razones y sinrazones. Desenmascarar a los monstruos
que nos acometen: única manera de ir haciendo el mundo noble
y habitable» (p. 16). O instalarse na simplicidade e na transparencia
natural das cousas desarman ao pensamento ante as novas máscaras
que agochan o «más negro vacío». As últimas creacións europeas
(pintura, literatura, filosofía) son obras de destrucción, de desesperación,
non son construccións, e amosan a «agonía». Confesións dun
agonizante a quen a morte non lle chega. Para Zambrano, non obstante,
sempre fica o amor, que non se resigna e segue preguntandose
se realmente pode dicirse que morreu Europa, que morreu esa tradición,
esa realidade histórica de vida e de cultura. É preciso, pois,
indagar ¿qué é, que foi de Europa? antes de extender unha acta de
defunción.
A radicalidade da pregunta encamiñanos cara aquilo que é irrenunciabel.
Zambrano non escolle a nostalxia nen a volta ao pasado,
como outros semellan suxerir. Tampouco a busqueda da unidade que
a evocación e a nostalxia fan aparecer. Pois a unidade leva á sospeita
de que realmente morreu e, para ela, mentres hai vida hai dispersión,
hai contradicción. E tempo de dorosa lucidez. Sen certeza sobre iso
que sexa o xenérico europeo, sobre iso que nos fai sentir a Europa
coma unha grande unidade. A testemuña da sua filialidade conducea
a afirmar que a evocación funciona, e que o que se nos aparece é a
«riqueza de forma, o, si se quiere, de estilo de vida europea». A capacidade
e levedade de estilos, a fraxilidade das formas, método e cambio,
constituen o irrenunciabel por canto «En su cambio incesante
estaba el principio de conservación. La fragilidad garantizaba la
persistencia, la multiplicidad de tanta vida y destrucción y aún de
tanto nacimiento malogrado, la perenne disciplina de la vida. Nunca
hubo el temor de que ésta quedara desamparada» (p. 23).
Non, calquera tempo pasado non foi mellor. A unidade conduce
á multiplicidade, á pluralidade, e de novo, dí Zambrano, a unidade