Revista (PDF) - Universidade do Minho

A IDENTIDADE DE EUROPA 185
no exercicio filosófico e que me guiaron rectamente a través de camiños
torcidos; a obriga, en fin, de no ser indigno co que Europa fixo de
min e por min: ofrecerme a súa vella historia, a súa antiga e renovada
sabiduría, ese saber filosófico que cada día me amamanta tanto cos
seus acertos, como con seus erros; esa civilización que me enseña e
educa tanto cos seus logros e bondades como coas súas perversidades
e tamén horrores.
Unha Europa que está a construi-la súa unidade nun momento de
cambeo, de fonda crise da filosofía heredada da modernidade e da
Ilustración. Época crepuscular a nosa, necrofílica, na que se ten predicado
a morte da Razón, a morte de Deus, a morte do Home, a morte
e a fin da Historia. A Hoffnung der Zukunft, a «esperanza do futuro»,
da que falaba o ilustrado Kant, xa non late no corazón do meu fatigado
e descreído tempo. As instancias metafísicas, trascendentes ó Mundo
son – permítaseme empregar unha expresión spinozista – «asilos da
ignorancia» onde o home se refuxia na procura dun falso e inexistente
amparo para conxura-la soidade, a inquietude e fonda desesperanza
que lle produce aquelo que non comprende: a finitude, a morte,
o mal, por algo que todavía comprende menos: Deus, o Ser, a Razón, a
Natureza.
Habermas ten caracterizado, como saben, este periodo postmoderno
do pensamento precisamente como postmetafísico 1 , é dicer,
como un periodo no que o pensamento renunciou ó mito da mirada
sobre a totalidade e se fixo sensible ó particular e concreto; renunciou
á filosofía da conciencia, realizando o «xiro lingüístico» e optando por
unha filosofía da linguaxe; renunciou a unha razón fundamentalista e
optou por unha razón procedimental; renunciou, en fin, a un pensamento
metafísico de instancias fundamentadoras, ben trascendentes ó
mundo ou ben trascendentais ou constituintes deste, por un pensamento
postmetafísico onde se fai énfase nos procedimentos da razón
máis que nos seus fundamentos.
Non deixa de ser curioso que cando a filosofía, levada por un principio
eloxiable de prudencia metodolóxico-epistémica da súa razón
teórica, abandona todo «gran relato», toda esperanza de constituirse
nun pensamento totalizante e globalizador, as tendencias no ámbito
da vida da razón práctica sexan precisamente cara unha progresiva
globalización e universalización dos procesos e problemas que, coido,
——————————
1 Vid. HABERMAS, Jürgen; Pensamiento postmetafísico, Taurus, Madrid, 1990. Sobre
todo o capítulo terceiro titulado «Motivos del pensamiento postmetafísico», páxs. 38-63.