Revista (PDF) - Universidade do Minho

O «CAMINHO DE SANTIAGO», ESPACIO DE MEDIACIÓN E DE UNIVERSALIDADE 93
primeiro, nin o único caso, no que centros ortodoxos de peregrinación
se instalaran nunha localidade anteriormente asociada ó cisma ou a
herexía 35 .
A cuestión – volvemos a repetir – non é se tal sustitución é real e
intencional, senón máis ben se é efectiva respecto ó imaxinario colectivo
(no mesmo senso que se dicía respecto á historicidade de Prisciliano).
Tal sustitución sería congruente co proceso da Reconquista,
amosando a súa eficacia en canto elemento de cohesión ideolóxica,
ó tempo que como factor estimulador económico e moral, do Reino
Galaico-Astur, que se ía configurando, avanzando e consolidando
en oposición ó invasor e infiel mundo islámico. Así o entende, entre
outros, E. González López, apoiándose en Américo Castro (formulador
da hipótese de Castor e Polux, dificilmente verificable): «En Galicia
floreció la única herejía seria que hubo en el Occidente de Europa, que
fue la que predicó Prisciliano a fines del siglo IV de la era cristiana; y
en Galicia nació el mito milagroso del sepulcro del Apóstol Santiago
que salvó los destinos de España en los momentos críticos de su
vida» 36 . E sinala cómo co trunfo do mito se mantivo a presencia do
islam en España, e a pervivencia – sobre todo en Galicia – de vellas
crenzas paganas preexistentes, como testifica Martín de Dumio na súa
obra De correctione rusticorum, título, doutra banda, suficientemente
indicativo dun tipo de discurso que temos calificado de «sígnicomonosémico».
A «inventio» do corpo do Apóstolo.
Na súa fase previa ó camiño, e ó Camiño de Santiago como mito
e realidade, Castelao, no fragmento citado, utiliza expresamente o
término «invención» («a invención do corpo do apóstolo»); término
que utilizan tamén a meirande parte dos tratadistas actuais, suficientemente
informados sobre o estado da cuestión xacobea. Agora ben, o
término «inventio» é, desde un punto de vista etimolóxico, susceptible
de dúas lecturas: a inventio (de invenire), no sentido de achádego ou
descubrimento de algo (é a acepción que millor casa coa tradición
——————————
35 CHADWICK, H., Prisciliano de Avila, Galaxia-Vigo (1978), 303.
36 GONZALEZ LOPEZ, E., Galicia, su alma y su cultura, Bs.Aires (1954), 43. Polo que
se refire á pervivencia de elementos arcaicos paganizantes, afirma máis adiante:
«El alma panteista es un alma franciscana que rebosa amor por todo lo creado. Como
si nuestra alma fuera una partícula del amor universal, que en su soledad sintiera la
ausencia de todos los seres amados de la creación» (90).