Revista (PDF) - Universidade do Minho

A IDENTIDADE DE EUROPA 193
fin de conseguir unha existencia en liberdade; unha liberdade pública
e privada, social e persoal que atope a súa garantía e o seu fundamento
último na liberdade de pensamento, no libre exercicio teórico da
razón; unha razón que quere adecuar a totalidade da vida humana ás
necesidades inmanentes que ela porta consigo e das que vai tomando
concienca no seu progresivo autoescrarecemento teórico-práctico.
Éste é, sen dúbida algunha, o telos e o ideal que garda e porta a filosofía
en canto actividade humana. Así o viu tamén Hegel, cando afirmaba
nas súas Leccións de Filosofía da Historia Universal que «o único
pensamento que a filosofía leva consigo é o simple pensamento da
razón: que a razón goberne o mundo e que, por tanto, tamén a historia
universal teña que desenvolverse racionalmente.» 10
É por iso polo que penso que o modo filosófico de vida non é só
un modo de saber, a súa forma máis elevada e excelsa, senón tamén
unha ética do saber. Ela supón, respecto do exercicio teórico, un compromiso
irrenunciable coa autonomía individual, é dicer, coa auto-consciencia,
co auto-escrarecemento racional, e, polo que atinxe á dimensión
práctica da existencia, un compromiso coa auto-responsabilidade,
é dicer, coa obriga de implanta-lo ben no mundo, chamémoslle a éste
coas grandes verbas de felicidade, xustiza, liberdade ou paz, o coas
máis modestas de saúde, cobixo, benestar ou emprego. En última
instancia, o ideal moral da filosofía é un traballo permanente de ilustración,
de autociencia niversal que nos faga saír a todos dunha
minoría de idade e nos permita ser cada vez máis responsables do noso
obrar e da marcha e destino que compre darlle á historia e ó mundo,
xa que, nefeuto, non hai garantía algunha de que exista unha Providencia
que vele pola boa sorte desta humanidade errante e doente.
——————————
de Europa, Nau Llibres, Valencia, 1993, páxs. 29-52. Os antecedentes deste importante
concepto na obra do profesor Javier San Martín atópanse nunha das súas primeiras
obras, La Antropología. Ciencia humana, ciencia crítica (Montesenóns Editor, Barcelona,
1985). Alí, no seu capítulo VIII, «Carácter crítico de la antropología» (páxs. 118-130) fala
de categorías ou conceptos ligados a unha cultura ou racionalidade particular, que só
terían un alcance hermenéutico limitado á comprensión da cultura propia, e conceptos
ligados a unha racionalidade universal, que sirven tanto para pensa-la condición
humana propia, como tamén a dos «outros».
10 Cfr. HEGEL, G.W.F. ; Lecciones de Filosofía de la Historia Universal, Ediciones de
Revista de Occidente, Madrid, 1974, páx. 43.