Revista (PDF) - Universidade do Minho

O «CAMINHO DE SANTIAGO», ESPACIO DE MEDIACIÓN E DE UNIVERSALIDADE 99
de Santiago é un punto de chegada do Occidente cristiano, e que a
partir de ahí, reunidos o camiño e a inventio do fenómeno xacobeo
constitúen «un dos logros máis xeniais da cristianización do Occidente,
e do Occidente que empezou a buscar un camiño tan pronto
como escomenzou a caída do imperio romano» 45 .
Polo que respecta á «inventio» do corpo do Apóstolo (xa temos
aludido ós tres aspectos da cuestión: a predicación en España, o traslado
do seu corpo e o lugar de enterramento), son moitos os problemas
que se teñen proposto ó longo dos séculos, tanto desde o punto de
vista histórico, como sociolóxico, como relixioso. Segundo M. Díaz y
Díaz 46 , o problema redúcese, no seu aspecto histórico, á consignación
de noticias fiables e ó rexistro das noticias que caen no ámbito das
lendas. E dicir, a cuestión é saber se existen uns datos fiables, e se
existen unhas lendas. Datos fiables hai moi poucos: que Santiago (o
Maior), xunto ó seu hirmán Xoán, pertence ó grupo dos doce reunidos
a carón de Xesús; e que Santiago foi o primeiro en morrer, por orde de
Herodes (feito que é testificado por Eusebio de Cesarea na súa Historia
Eeclesiástica, no 285, tomando noticias de Clemente de Alexandría
sobre a execución de Santiago en medio dunhas revoltas populares,
por mor da fame negra). Lucas alude, pola súa banda, ó feito da
conversión dun dos seus verdugos no último momento, polo que morre
tamén na súa compaña. Máis tarde, cando se iniciou o costume de
venera-los corpos dos mártires, houbo quén amosou interese por saber
onde repousaban os corpos dos Apóstolos, porque da maior parte
tíñase perdido o rastro. No século V – o anónimo Placentino, peregerino
a Terra Santa – deixa algunhas noticias moi esquemáticas, por
exemplo, que vira no Monte das Oliveiras, en Xerusalem, a tumba de
Santiago o Maior. Ata aquí, máis ou menos, o fiable historicamente; e,
a partir de aquí, comezan xa as lendas non no sentido estricto de seren
narracións falsas, senón como formas de explicación debidamente
fixadas e baseadas en datos históricos, pero que a forza mesma
da tradición poido modificar. Tratando de precisar – de acordo con
M. Díaz – as lendas, en orde cronolóxica, serían as seguintes:
Primeira: a fíns do século V espallárase a opinión segundo a que os
apóstolos, fieis ó mandato de Xesús, recorreran o universo coñecido
——————————
45
ROMERO POSE, U., «O camiño antes do Camiño…», cit. 80.
46
DIAZ Y DIAZ, M. C., «Breve panorama da cuestión Xacobea», Encrucillada, 80
(1992), 55-69.