Revista (PDF) - Universidade do Minho

A IDENTIDADE DE EUROPA 199
A miña intervención tiña como segreda e última intención o
mostra-la íntima vinculación que garda a sorte da cultura filosófica
europea co proxecto e imaxe do home universal que ela porta. A filosofía,
como sentenciaba Ortega, debe ser un exercicio de salvación da
circunstancia. E o que está en xogo nesta nosa postmodernidade é
precisamente a posibilidade ou non de que o home se entenda e se
oriente racionalmente a sí mesmo e ó mundo social que ten construido;
o que aquí está en perigo é o feito de que o home, o direi con
palabras de Husserl, sexa «libre nas súas posibilidades de configurarse
a sí mesmo en forma racional e de conformar non menos racionalmente
o seu entorno.» 16
O que sempre se está a xogar segredamente na historia de Europa
é precisamente a preservación ou non do sentido último da humanidade
no seu conxunto; é dicer, o ser unha humanidade filosófica, isto é,
o ser unha humanidade colocada baixo o signo da apodicticidade 17 ,
telos último da normatividade teórica e práctica da razón; o ser unha
humanidade cun núcleo veritativo e normativo compartido, verdades e
normas que non estén ó chou de circunstancias e continxencias
propias de cada tradición, da comunidade étnica, relixiosa, política ou
ideolóxica particuares; que non dependan do triunfo epocal das forzas
que pugnan sen control racional algún no campo da historia. O que se
dirime ó longo do transcurrir, desventurado ou benaventurado de
Europa na historia é o destino final da «súa» racionalidade, que, de ahí
o noso entrecomillado da verba, xa non é só súa, senón que é unha
racionalidade propiamente universal, pois debe ser tarefa de tódolos
pobos e homes que comprendan e ordenen o mundo sobre a base de
ideais normativos que promovan conocimentos e normas fundadas na
razón; é dicer, que exerzan en plenitude unha autonomía teórica e
práctica á que están chamados en función das esixencias da súa
mesma naturaleza racional. Esta responsable maneira de pensar e
obrar autónomamente non é senón a forma filosófica de existencia
——————————
16 «Si betreffen schließlich den Menschen als in seinem Verhalten zur menschlichen
und aussermenschlichen Umwelt frei sich entscheidenden, als frei in seinen
Möglichkeiten, sich und seine Umwelt vernünftig zu gestalten.» (Cfr. HUSSERL, Edmund;
Die Krisis….pág. 4. La Crisis., páx. 6).
17 Sobre este tema da apodicidade pódese ver o primeiro e segundo apartado do
«Epílogo» da miña obra Curso de Estética fenomenológica, vol. I: «El Hechizo del Ser.
Sobre los conceptos fundamentales del método fenomenológico» (Edicións do Castro,
O Castro-Coruña, 2000), titulados «La filosofía bajo el signo de la apodicidad» y «Europa
en cuanto cultura apodíctica. Su teleología apodíctica» (páxz. 275-283 e 280-289).