Revista (PDF) - Universidade do Minho

A IDENTIDADE DE EUROPA 191
á praxis. Da deliberación racional, do diálogo que rinde contas, que da
razóns, que busca evidencias e verdades compartidas, ten que nace-la
verdadeira decisión, é dicer, aquela que tamén lles parece a todos ou a
maioría como a máis evidente e razonable a tomar. Unha deliberación
sustentada por unha mirada libre, fidel á verdade dos feitos e non ó
engano das apariencias; unha deliberación desapegada de intereses
particulares, que só se rixe polo xogo lóxico da razón e que ten como
telos o de procurar alcanzar evidencias e intereses comúns e compartidos.
Por iso é tan necesaria a paideia: só educando e formando homes
«razonables» a vida democrática é posible e ten sentido. O dokei= moi, o
«me parece», realizado por cada cidadán libre, é o lugar primeiro,
aínda que non o último, da evidencia e da verdade; o último é sempre
ese «nos parece» colectivo, intersubxectiva e comunitariamente descoberto,
acordado e formulado. O «me parece» particular é tan só a
ofrenda coa que cada individuo enriquece as evidencias da vida práctica
colectiva e colabora á realización do común e máis feliz destino
da cidade.
A episteme da filosofía grega, que, coido é, e a episteme de Europa
en canto cultura, atópase definida neste ideal teórico: o de orienta-la
vida, en canto coñecer e obrar, dunha maneira lóxica, é dicer, dacordo
ás exigencias que impón o logos, a razón, que é unha das moitas acepcións
deste rico e polisémico vocablo grego. Mais supuxo tamén algo
dunha trascendencia extrema para o futuro da organización social e
política da humanidade: que era mellor organizar e norma-la vida en
virtude da forza da razón e non en función da razón da forza. Sí, como
moi ben souberon os gregos, os argumentos soen acabar onde a
violencia empeza. O sistema democrático nacente confiábao todo á
capacidade dialogante, parlamentaria, argumentativa, dos seus cidadáns
libres; poñía o seu destino en mans do poder do logos, da razón,
para gobernar e arbitrar máis acertadamente a vida pública e todo
canto ela humanamente moviliza, incluidos, pois, os conflictos e a
violencia mesma; apelaba, en fin, á capacidade dos seus homes para
atopar entre todos, a través do exercicio deliberativo racional, a
verdade, o ben, así como as normas más axeitadas e mellores para
unha boa e fermosa vida en común.
——————————
Fernando, et al.; La democracia en sus textos, Alianza Editorial, Madrid, 1988, páx. 34.
É traducción recollida de: TUCÍDIDES; Historia de la Guerra del Peloponeso, Alianza Editorial,
Madrid, 1989). Sobre este primado do logos na vida grega, véxase: BONZON, S., et al.;
Le logos grec: mises en discours, Les Belles Letres, Paris, 1986.