Revista (PDF) - Universidade do Minho

192
3. Nada hai máis universal que a filosofía.
DIACRÍTICA
A irrupción histórica da filosofía e da nova cultura que ela inaugura
(unha cultura na que vai imperando con moitos esforzos unha
racionalidade que poderiamos chamar non nacional ou étnica, senón
universal) creo que marcan para o home un novo modo de estar no
mundo e lle obriga tamén a unha nova forma de responsabilizarse dél.
Grecia, como un pobo máis da humanidade, vivía apegada ás súas
crenzas, era portadora dun modo particular de ver e entende-lo
mundo, detentadora dunha cosmovisión propia, relativa ás súas necesidades,
ós seus mitos, ós seus costumes e ás súas tradicións nacionais.
Mais cando a filosofía nace, aparece un novo modo de entender e
obrar no mundo. O filósofo non desexa vivir pechado no universo
propio e concreto do seu pobo, apegado á historia e ás representacións
particulares que do mundo lle lega o seu etnos e a cultura da súa
nación. Sinte a necesidade, e a ela se entrega, de adquirir e manter
unha actitude cognoscitiva libre e autónoma respecto do seu mundo,
que non sexa deudora da racionalidade particular que rixe na súa
cultura nin das verdades e valores da tradición, senón que, polo
contrario, procure, dende un uso libre e autónomo da razón, verdades,
bens e normas universais. Unha razón, en fin, capaz de trascender, a
un tempo, as racionalidades culturais e as peculiaridades históricas, e
de comprender tamén a importancia das visións e opinións particulares
nas que necesariamente se moven todos e cada un dos pobos e
nacións. O saber máis elevado, a verdadeira sabiduría que a filosofía
permite se constitúe como o camiño máis transitable para unha vida
razonable, moral e feliz. Esta actitude cognoscitiva deixa en suspenso
tódalas verdades, normas, valores e tradicións que non poidan ser xustificadas
pola razón.
Penso que a filosofía, con mellor o peor fortuna, consistiu, dende
Grecia, nun esforzo continuado, teleolóxico, por poñer a vida privada
e pública baixo a forza e a normatividade dunha razón non tribal ou
non étnica» 9 , é dicer, dunha razón non particuar, senón universal, coa
——————————
9 Vid. este concepto nos interesantes traballos de Javier SAN MARTÍN sobre Europa:
1.) «¿Es Europa una idea etnocéntrica?», en BERT, Guilles, CERCOS, Mª Antonia, et al.;
La Idea de Europa. Una aproximación filosófica. L’idée d’Europe. Approche philosophique.
Actas del Coloquio Hispano – francés de Filosofía, Marzo 1991, Generalitat valenciana,
Consellería de Cultura, Educació e Ciència, Valencia,1991, págs. 35-53. 2.) «El sentido de
Europa», en GARCÍA MARZÁ, Vicente Domingo y MARTÍNEZ GUZMÁN, Vicente (edit.), Teoría